Дизартрия (лат.) (дис — нарушение признака или функции, артрон — сочленение)

IV. Товушларни жойлаштириш

• Ўзига хос хусусиятлари:
• Товушни жойлаштириш ва коррекция қилиш усули индивидуал тарзда танланади.
• Бир қанча товушлар нуқсони кузатилганда кетма-кетлик муҳим аҳамиятга эга.
• Биринчи навбатда айрим ҳолатларда тўғри талаффуз қилинадиган ва мотор координацияси содда бўлган товушлар устида иш олиб борилади.
• Енгил коррекцияга мойил товуш танланади. Масалан: бола ўхшатишда товушни тўғри талаффуз қилади.

Товушларни жойлаштириш (давоми)

• Ўзига хос хусусиятлари:
• Фонетик локилизация усули қўлланилади – боланинг айрим товушга тўғри келадиган тил ва лабларга пассив ҳолат талаб этилади. Кейинчалик у мустақил ҳаракатларни логопед ёрдамида ва унинг ёрдамисиз бажаради.
• Товушларни идроқ қилиш, график кўриниши ва уни талаффуз этишда ҳаракатлар ҳиссиётлари билан боғлиқлик ўрнатилади.
• Товушни автоматизация қилишда бир вақтнинг ўзида товушни талаффуз қилиш, график кўринишини мустаҳкамлаш, ёзиш усуллари қўлланилади. Агар бола ёзишни билмаса, товуш бир вақтнинг ўзида бармоқлар билан уриш ва оёқларни уриш билан талаффуз қилинади.

Товушларни жойлаштириш (давоми)

• Нутққа қўйиладиган товуш бўғинларда, сўзларда, сўз бирикмаларида, боғланган нутқда автоматизация қилинади.
• Нутққа товушни қўйиш ва автоматизация қилиш муддати узаяди.
• Дизартрия шакли ва характери, оғирлик даражаларига қараб иш методлари ҳамда мазмуни ўзгаради.
• Барча ҳолатда дизартрияда логопедик ишнинг асосий вазифаси нутқий коммуникацияни ривожлантириш ва енгиллаштириш ҳисобланади.

Дизартрияда товушлар автоматизацияси тизими (Е.Ф. Архипова)

1 бўлим Бўғин қаторларида автоматизация қилиш
I модул	Алоҳида талаффуз қилиш: С…Г Тўғри бўғин (кичик интервал билан)
II модул	СГ бирга. Тўғри бўғин.
III модул	Г…С Тескари бўғин (кичик интервал билан)
IV модул	ГС бирга Тескари бўғин
V модул	ССГ С – қўйилаётган товуш С – тўғри талаффуз қилинаётган товуш
VI модул	ССГ С – бола тўғри талаффуз қилаётган товуш С – қўйилаётган товуш