Дизартрия (лат.) (дис — нарушение признака или функции, артрон — сочленение)

д) Асосий артикуляцион ҳолатларни шакллантириш

• Дорсал (сирғалувчи) – девор – дераза – тишларни тозалаймиз - кўприк
• Какуминал (шовқинли) – девор – дераза – кўприк – белкурак – белкурак ковлаяпти - ширин мураббо – фокус. Девор – дераза – кўприк – белкурак – белкурак ковлаяпти - ширин мураббо- фокус – илиқ шамол
• Альвеоляр (сонор) – арғимчоқ, елкан, болғача, ўқотар пулемётча (қўнғироқча)
• Танглай (тил орқа товушлари) - тилнинг орқа қисми ва танглайни шпател ёрдамида уриб чиқиш билан стимуляцияни амалга ошириш, сув томчиларини ютиш, йўталиш ва эснаш.

II. Нутқий нафасни шакллантириш

• Нафас гимнастикасининг асосий қоидалари:
• Болани толиқтириш мумкин эмас.
• Елка ва бўйинни таранглаштирмаслиги, нотўғри ҳолатда ўтирмаслигини назорат қилиши лозим.
• Болалар диққатини диафрагманинг, қовурғалараро мушаклар ва қориннинг пастки қисмидаги мушаклар ҳаракатини сезишга қаратиш лозим.
• Барча нафас ҳаракатларини бола саноқ ёки мусиқа остида оҳиста бажариши керак.
• Нафас олиш гимнастикаси овқатдан олдин яхши шамоллатилган хонада ўтказилиши лозим.
• Ҳар куни 5-10 дақиқа давомида ўтказилади.

Нафаснинг қўпол нуқсонлари учун машқлар

• 1 машқ. Бола чалқанча ётган ҳолатда. Логопед боланинг оёғини тизза бўғинларида букади ва букилган оёқлар билан қўлтиқ ости чўнқирларига босади. Бу ҳаракатлар нормал нафас ритмида саноқ билан бажарилади: «бир» - оёқларни букиш, «икки»-оёқлар билан қўлтиқ остига босиш, «уч» - оёқлар дастлаб ҳолатга қайтади. Ушбу машқ диафрагма ҳаракатларини нормаллаштиради.
• 2 машқ. Бола оғзи ёпиқ ҳолда ўтиради. Унда буруннинг 1 қаноти ёпилади. Шу ҳаво таъсирида маълум ритмга хос нафас олиш чуқурлашади (метроном овози ёки саноқ). Кейин болада 2- қаноти ёпилади ва худди шу ҳаракатлар бажарилади.
• 3 машқ. Бола ўтиради. Унинг бурни олдида шамол ҳосил қилинади. Бола маълум бир ритмда нафас олади. Ушбу ҳаво таъсирида нафас олиш чуқурлашади. БЦФ бўлган болаларни тўғри бурун қоқишга ўргатиш муҳим. Ушбу кўникмани ўзлаштириш ихтиёрий нафас чиқариш жараёнини узайишига олиб келади.