Dissertatsiya mundarijasi (taxminiy)

RIVOJLANGAN DAVLATLATLAR VA RESPUBLIKAMIZDA TAShKIL ETILGAN QIShLOQ XO‘JALIGI KLASTERLARI FOALIYaTINING TAHLILI

Xorijda qishloq xo‘jaligida faoliyat yuritaѐtgan klasterlar bo‘yicha tadqiqot olib borgan A.A. Nastin, Xuxrin Aleksey Sergeevich , Samaruxa V. N. Kabi olimlarning ishlari o‘rganilgan va tahlil qilinganda, mamlakatimizda faoliyat olib boraѐtgan bir necha klasterlar xali tarmoqda yetakchi emasligi ko‘zga ko‘rinib qoldi.

Hozirgi kunda uzluksiz rivojlanaѐtgan innovatsiyalar jahon iqtisodiy munosabatlarining butun tizimiga asta-sekin kirib bormoqda. Buning natijasida tezlashtirilgan innovatsion rivojlanish shakli bo‘lgan innovatsion klasterlarni shakllantirish va rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Klaster yagona texnologik zanjirga birlashtirilgan korxonalar majmui ilm-fan, ta’lim hamda ishlab chiqarish integratsiyasini chuqurlashtirish, yangi texnologiyalarni amaliѐtga jadal joriy etish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Globallashuv va o‘sib boraѐtgan xalqaro raqobat sharoitlarida klasterlashtirishni Hindiston, Indoneziya, Malayziya, Meksika, Nigeriya, Chili, shuningdek, Marokash, Iordaniya, Suriya, Livan, Misr, Saudiya Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari va boshqa arab mamlakatlarida ham kuzatishimiz mumkin Dunѐdagi rivojlangan davlatlarning iqtisodiy tarmoqlardagi siѐsatini o‘rganish natijasida shu ma’lum bo‘ldiki, barcha dalvatlardagi rivojlanishning asosida innovatsion klasterlar ѐtadi [3].


Yevropa Ittifoqi qishloq xo‘jaligi tizimini rivojlantirishda klasterlarning o‘rni va roli
Ma’lumki Yevropa ittifoqi tarkibiga kiruvchi davlatlar dunѐdagi iqtisodiѐti va qishloq xo‘jaligi eng rivojlangan davlatlar hisoblanadi. Bu davlatlarning iqtisodiѐti va qishloq xo‘jaligi dunѐning boshqa mintaqalari bilan taqqoslaganda ancha murakkabdir. Shuning uchun iqtisodiѐtni klaster sifatida tashkil etish shakli Yevropada eng keng tarqalgan bo‘lib, butun dunѐ sinflarining yarmidan ko‘prog‘i Yevropa Ittifoqiga to‘g‘ri keladi. Mintaqaviy siѐsat tufayli aksariyat ittifoqdagi mamlakatlar klaster strategiyalariga ko‘proq e’tibor beradi. Klasterizatsiya jaraѐni Yevropada klaster ѐndashuvining o‘ziga xos xususiyatlari hisoblanadi. Yevropa Komissiyasi 2006 yil sentabr oyida turli mamlakatlarda amalga oshirilgan klaster siѐsatini to‘la muvofiqlashtirish uchun maxsus Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining ma’lumotlar bazasi uchun Yevropa Klaster Observatoriyasi yaratildi [4]. Mamlakatdagi Yevropa Klaster Observatoriyasining 28 ta klaster dasturini ishlab chiqish Yevropadagi klasterlarning sonli tahlilini ta’minlaydi. Natijada ittifoqdagi barcha klasterlar bo‘yicha ma’lumotlar ba’zasi shakllantirilib, rivojlanishdan ortda qolgan davlatlarga ssudalar ajratishni ta’minlaydi.
Shuningdek, klasterlash konsepsiyasini ishlab chiqish uchun mas’ul bo‘lgan Daniya Biznesni Rivojlantirish Kengashi bir qator yangi ishlanmalarni amalga oshirdi va tadqiqotga bir qator vazirliklar kiritildi: biznes va sanoat, tadqiqotlar, ta’lim, mehnat. Ammo Yevropa klasterlari kamdan-kam hollarda faqat bitta sanoat turi ѐki biron bir hudud bilan cheklangan, chunki Avstriya, Germaniya, Italiya, Shveysariya, Vengriya korxonalari ishtirok etadigan transchegaraviy klasterlar mavjud va Fransiya va Buyuk Britaniya bilan aloqalar faollashdi. Avstriya iqtisodiy siѐsatida muhim o‘rin klaster ѐndashuviga qaratildi, bunda asosiy omil ilmiy va ishlab chiqarish korxonalari o‘rtasidagi aloqalarni rivojlantirishni rag‘batlantirish, innovatsion dasturlardagi tartibga soluvchi to‘siqlarni kamaytirish, klasterlarga ixtisoslashish va raqobatbardoshlik markazlarini yaratish siѐsati bo‘ldi. Shuningdek, 1986 yilda Fransiyada, Montpele shahrida, qishloq xo‘jaligidagi o‘quv va ilmiy-tadqiqot muassasalari faoliyatini muvofiqlashtirish va ularning Yevropa va jahon texnologiyalari va innovatsiyalar bozoriga kirishini ta’minlash uchun Agropolis - Agropolis uyushmasi tashkil etildi. 2001 yildan beri Buyuk Britaniyada Stokbridj texnologiya markazi innovatsion agrosanoat klasteri bo‘lib, ѐpiq joylarda o‘simliklarni etishtirish, bog‘dorchilik va sabzavotchilik sohalarida ilmiy va o‘quv dasturlarini amalga oshirmoqda. Markazda 70 gektar sug‘oriladigan erlar, 12 dan 1000 kvadrat metrgacha bo‘lgan 40 ta zamonaviy kompyuter ѐrdamida boshqariladigan issiqxona mavjud. m va laboratoriyalar eng yangi uskunalar bilan jihozlangan. Mintaqadagi qishloq xo‘jaligi eng rivojlangan davlatlardan biri bu Germaniya federatsiyasidir.