Диссертация илмий раҳбар: филология фанлари доктори, доцент. О. С. Ахмедов Тошкент 2020 мундарижа

3.3-§. Инглиз ва ўзбек тилларидаги банк-молия терминларининг таржима қилишдаги ўзига хос хусусиятлар
Бугунги глобаллашув даврида соҳа ходимларининг хорижлик ҳамкорлар билан молиявий битимлар, музокаралар олиб бориш жараёнида табиийки, банк ҳамда молиявий-иқтисодий матнларнинг таржимадаги сифати муҳим роль ўйнайди. Шундай экан, аниқ ва сифатли таржима ўзаро ҳамкорликнинг ишончлилик даражасини белгилайди, ўз навбатида профессионалликни кўрсатишга имкон беради. Бундай ҳолатларда таржимондан, хусусан, банк-молия соҳасида фаолият юритаётган мутахассислардан молиявий-иқтисодий билим ва кўникмаларга эга бўлиши, банк-молия терминларининг нозик маъно нозикликларини илғай олиши, уларни соҳага оид ҳужжатларда, оғзаки ва ёзма нутқда ўзига хос хусусиятлардан бохабар бўлиши давр талабидир.
Таржима аслида «Бирор матннинг, матндаги тил бирликларининг маълум мазмунини бир тилдан бошқа тилга тўғри трансференциялашдир»¹⁶⁵. Л.С. Бархударов таърифича: «Таржима бир тилдаги нутқий фаолият (матн)нинг ўзгармас мазмунини сақлаган ҳолда иккинчи тилдаги нутқ фаолияти (матн)га айлантириш жараёни»¹⁶⁶ ҳисобланади.
Таржиманинг лингвистик назарияси эса таржимадаги матннитиллараро трансформация қилиш, мазмунан ўзгартириш, асл тилдаги жумлани, ҳар бир сўзни ёхуд терминни ўз ўрнида тўғри қўллаш ва уларнинг функционал муқобиллигини адекват шаклда таъминлаш таржимондан катта маҳорат талаб этади. Сўз ва терминларнинг энг қулайини оптималини танлашда матний ҳолат нуқтаи назаридангина эмас, балки уларни лексик-семантик, грамматик, стилистик жиҳатдан мувофиқлаштириш таржимада муҳим аҳамиятга эгадир. Таржима қилинаётган асл тилдаги сўзларнинг қўлланишига кўра, уларда мужассам бўлган турли маъно қирралари (маъно нозикликлари) ҳам таржимада ўз ўрнини топмоғи лозим.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, бугунги кунга келиб терминлар ҳамда термин шаклидаги лексемаларни тўғри таржима қилиш учун турли хил усуллар ва ёндашувлар мавжуд. Бу масала устида ишлаган тилшунос В.Н. Комиссаров¹⁶⁷таржимашуносликдаги таржима трансформациясини уч хил турини ажратиб кўрсатади. Улар қуйидагилардан иборат:

1. 
   лексик (транслитерация, таржима транскрипцияси, калька, баъзи лексик-семантик алмаштиришлар ёки ўзгартиришлар);
   
2. 
   грамматик (сўз шаклини ва гап бўлакларини алмаштириш орқали);
   
3. 
   комплекс таржима (яхлит) (тавсифли таржима, антонимик таржима).
   

Л.С.Бархудаев¹⁶⁸ эса таржима қилишнинг қуйидаги усулларини таклиф қилади:

• 
  қайтадан ўзгартириб тўғрилаш;
  
• 
  қўшимча қилиш;
  
• 
  ўрнини тўлдириш (конкретлаштириш, умумлаштириш, гап бўлакларини ўзгартириш ва бошқалар.);
  
• 
  тушириб қолдириш.
  

Ж.П. Вине, Ж. Дарбельне «терминларни таржима қилишнинг икки усулини кўрсатиб ўтган:»¹⁶⁹
1) тўғридан-тўғри таржима қилиш (сўзма-сўз таржима қилиш, калькалаш ва ўзлаштириш ёрдамида);
2) билвосита таржима қилиш (муқобил таржима, транспозиция, адаптация,(мослаштириш,модуляция).