Dinda savolim bor. 3-kitob

«Isroiliyot» nima degani? 

 

Savol: Islomiy kitoblarning birida «Isroiliyot», degan so‘zni uchratib 

qoldim. U nima degani? 

Javob:  Yahudiylar va nasroniylardan o‘tib qolgan oldingi ummatlarning va 

nabiylarning qissalaridan so‘zlovchi rivoyatlar «Isroiliyot», deyiladi. Tavrot va Injilda 

vorid bo‘lgan xabarlar qisman Qur’oni karimda ham zikr etilgan. Masalan, Odam 

alayhissalom va uning Yerga tushishi qissasi, Muso (a.s.) bilan qavmiga tegishli naqllar, 

---

Dinda savolim bor. 3-kitob 

 

 

www.ziyouz.com kutubxonasi 

32

Iso (a.s.) va onalari Maryam haqidagi rivoyatlar va hokazolar shular jumlasidandir. 

Bularning hammasi Qur’oni karimda va’z va ibrat uchun muxtasar holda bayon etilgan. 

Keyinchalik musulmonlar ana shu muxtasar xabarlar tafsilotini avvalgi ummatlarning 

rivoyatlarida ko‘rishgan va ularni o‘rganishgan, iqtiboslar olishgan. Lekin bu 

ma’lumotlarlarning ishonchliligiga ko‘p ham e’tibor qilishmagan. Vaholanki, Alloh taolo 

ahli kitoblar o‘zlariga nozil qilingan Kalomni o‘zgartirib yuborganlarini Qur’onning bir 

necha o‘rinlarida ma’lum qilgan. Musulmonlar isroiliyotlarga yengillik va e’tiborsizlik bilan 

qaraganlari uchun ular tafsir kitoblarining ko‘piga kirib qolgan. 

Isroiliyotlarning masdari asosan to‘rt kishi nomi bilan bog‘liq. Bular: sahobiy Abdulloh 

ibn Salom (r.a.), tobe’inlar - Ka’b ul-Axbor, Vahb ibn Munabbah hamda Abdulmalik ibn 

Abdulaziz ibn Jurayjlardir. 

Ulamolar isroiliyotlarni uch qismga ajratganlar: 

1. 

Maqbul xabarlar. Ularning sahihligi Payg‘ambarimizning (s.a.v.) hadislari orqali 

bilingan. Masalan, avvalgi Kitoblarda zikr etilgan Xizr (a.s.) nomi Imom Buxoriy rivoyat 

qilgan hadisda ham kelgan. 

2. 

Sukut qilinadigan xabarlar. Ularning rost yoki yolg‘onligi ma’lum emas. Bu turdagi 

rivoyatlarni nasihat va ibrat uchun loyiq bir suratda hikoya qilish joiz. Lekin ularning 

sahihligiga iymon keltirmaymiz, yolg‘onga ham chiqarmaymiz. 

3. Inkor etiladigan xabarlar. Ular dinimizga va sog‘lom aqlga xilofdir. Masalan, 

Isoning (a.s.) xochga mixlangani haqidagi rivoyatlar. Bu xabarlarni tasdiqlash, qabul 

etish, rivoyat qilish mumkin emas. Biron zarurat bilan naql etilganda unga izoh berish 

vojib. Ko‘pgina tafsirlar ana shu ishonchsiz xabarlar tufayli sahihlik darajasini yo‘qotgan.