Dilnavoz Yusupova

– V – – – V – – – V – – – V – –
– V – – – V – – – V – – – V – –
Ko‗rinyaptiki, birinchi misradagi chizma ikkinchi misra uchun ham mos keladi. 
Umuman, bu holat aruz vazni uchun xos bo‗lib, ikkala misradagi cho‗ziq va qisqa hijolar 
nisbati o‗zaro mutanosib bo‗lishi shart. Yana bir baytni misol tariqasida ko‗rsak: 
Bu kun kulbamga, jono, xush kelibsiz, 
Tilak bo‘ldi muhayyo, xush kelibsiz. 
 
 
Bu 
kun 
kul 
bam 
ga 
jo 
no 
xush 
ke 
lib 
siz 
V 
–
–
–
V 
–
–
–
V 
–
–
Ti 
lak 
bo‗l 
di 
mu 
hay 
yo 
xush 
ke 
lib 
siz 
V 
–
–
–
V 
–
–
–
V 
–
–
Mazkur chizmaning umumiy ko‗rinishi quyidagichadir: 
V – – – V – – – V – –
Char x(i) ning 
men ko‗r ma gan jab ru ja 
fo si qol di mu 
–
V 
–
–
–
V 
–
–
– V 
– – –
V –
Xas 
ta 
ko‗ng lum chek ma gan dar du ba lo si qol di mu 
–
V 
–
–
–
V 
–
–
– V 
– – –
V –

---

45 
V – – – V – – – V – –
 
Bahr va ruknlar 
 
Shu tariqa baytdagi hijolarning qisqa yoki cho‗ziqligini o‗zlashtirganimizdan so‗ng 
rukn va bahr haqida tushuncha hosil qilib olishimiz kerak.
Ajab, vaslingga men endi yetishganda ko‘rindi moh, 
Masal borkim, og‘iz boshga, burun toshga tegibdur, voh.
Ushbu baytni cho‗ziq va qisqa hijolarga ajratib chiqqanda chizmalarning
quyidagicha ekanligini ko‗rish mumkin:
V – – – V – – – V – – – V – – –
V – – – V – – – V – – – V – – –
Bunda bir qisqa hijodan keyin uchta cho‗ziq hijoning takrorlanib kelayotganligi 
ko‗rinadi: V – – – (qisqa, cho‗ziq, cho‗ziq, cho‗ziq). Aynan mana shu bo‗lak butunicha 
qaytarilib kelyapti. Takrorlanayotgan bo‗lakni biz rukn deb ataymiz. Demak, mazkur 
baytda to‗rtta rukn mavjud. Barcha ruknlarda bitta qisqa va uchta cho‗ziq hijo bor. 
Ruknlarning takrori ikkala misrada ham bir xil. Ushbu holat baytning ohangdorligini 
ta‘minlayapti.
Ko‗rib o‗tgan misollarimizdan kelib chiqib rukn tushunchasiga quyidagicha ta‘rif 
berish mumkin: