Dilnavoz Yusupova

a
)
qator undosh bilan tugagan yopiq bo‘g‘in. 
Bunda bir bo‗g‗inda ikki turli 
undoshning ketma-ket kelishi nazarda tutiladi. Masalan, qadr, mehr, charx, aql kabi 
so‗zlar qator undoshli so‗zlar hisoblanadi. Bu hodisa o‗zbek tiliga xos bo‗lmay, arab va 

---

43 
fors tillaridan kirgan o‗zlashma so‗zlarda uchraydi. Shuning uchun talaffuzda biz birinchi 
undoshdan so‗ng qisqa «i» unlisini qo‗shib aytamiz: qad(i)r, meh(i)r... kabi. Aslida, qisqa 
«i» unlisi ikkinchi undoshdan so‗ng talaffuz qilinishi kerak. Chunki mazkur so‗zlarni 
urg‗u asosida talaffuz qilsak, ular tarkibidagi unlini cho‗ziq aytishimiz hisobiga 
bo‗g‗inning oxirida qisqa «i» unlisi orttiriladi, ya‘ni: 
Méhr(i), qádr(i), chárx(i) va h.k.
Eslatma! 
Bunda orttirilayotgan «i» tovushi odatiy talaffuzdagi «i»dan ham qisqa, bilinar-
bilinmas talaffuz etiladi.
Natijada ushbu bo‗g‗inlarga ikki belgi qo‗yiladi: 
meh 
r(i) 
qad 
r(i) 
char 
x(i) 
–
V 
–
V 
–
V 
b
)
tarkibida cho‘ziq unlisi bo‘lgan yopiq bo‘g‘in. 
Bu bo‗g‗inning oddiy yopiq 
bo‗g‗indan farqi shundaki, uning tarkibida nisbatan cho‗ziqroq talaffuz qilinuvchi unlilar 
(aksariyat holatlarda «o», «e» tovushlari) qatnashadi. Masalan: hech, dod, voy kabi 
so‗zlarni talaffuz qilayotganda bo‗g‗in oxiridagi undosh tovushdan keyin yuqoridagi kabi 
qisqa «i» qo‗shib o‗qiladi: hech(i), dod(i), voy(i). Bu so‗zlar matnda quyidagicha 
belgilanadi: 
he 
ch(i) 
do 
d(i) 
vo 
y(i) 
–
V 
–
V 
–
V 
Boburning quyidagi baytini ko‗rib chiqsak: 
Charxning men ko‘rmagan jabr-u jafosi qoldimu, 

---

44 
Xasta ko‘nglum chekmagan dard-u balosi qoldimu? 
Endi baytdagi har bir so‗zni o‗zlashtirilgan qoidalar asosida cho‗ziq, o‗ta cho‗ziq va 
qisqa hijolarga ajratamiz: 
Endi ushbu chizmalarni alohida holatda ko‗rsak: