Dilnavoz Yusupova

III. Harbiy lirika 
(Oybekning 1942-yil 6-dekabrdan 1943-yil martigaca frontda 
bo‗lgan davrida yaratilgan) 

«Yig‗i kelmadi sira» (1943), o‗zbek harbiy lirikasining gultoji.
II. Dostonlari 

«Dilbar – davr qizi» (1931) 

«O‗ch» (1932) 

«Baxtigul va Sog‗indiq» (1933)

«Navoiy» (1937) 

«Mashrab» – lirik doston. 3 qismdan iborat. Bir qism 5 banddan tashkil 
topgan, unda shoirning oddiy xalq o‗rtasida mashhurligiga diqqat qaratiladi. 2-qism 
10 banddan iborat bo‗lib, «Ana shoir kelar...» so‗zlari bilan boshlanadi. Bu qismda 
Mashrabning ruhiy go‗zalligi va moddiy boylikka nopisandligiga e‘tibor beriladi. 
So‗nggi bo‗lim besh banddan iborat bo‗lib, uni «fikr va tuyg‗ular doirasi 
bekiluvchi» bo‗lim deyish mumkin. Doston quyidagicha boshlanadi: 
Sochlari patila, ko‗zlari maxmur, 
Ko‗zlarda sachraydi qora kuchli nur.
Saraton quyoshi, qish izg‗irini 
Ishlamish yuzlarning ma‘no, sirini...
Davlati – qalb she‘ri va eski tanbur.

«Qizlar» (1947) 

«Hamza» (1948) 

«Davrim jarohati» (1952)

«Guli va Navoiy» (1968) 
III. Hikoyalari 

---

337 

«Fanorchi ota» 
Asarning qisqacha syujeti: Tursunqul akaning churuk darvozasi tepasiga Fanorchi ota 
fanor o‗rnatadi. Bolalar, ayniqsa, Qosim chobattol, uning «ko‗z»ini Fanorchi ota qancha 
yangilamasin, har kuni sindiradilar. Oxiri Fanorchi ota ularga yomg‗irli qorong‗u tunda 
ariqqa tushib ketgan chol haqida aytib bergach, bolalar fonarni sindirmaslikka va‘da 
beradilar. Xulosa: hikoya o‗quvchini insof, shafqat ko‗chasiga chorlaydi.

«Musicha» 

«Singan umid» 

«Tillatopar» 

«Gulnor opa» 
IV. Qissalari 

«Nur qidirib» (1957) 

«Bolalik xotiralari» (1963) 

«Bola Alisher» 
V. Romanlari 

«Qutlug‗ qon» (1940) – I romani. Tarixiy roman. Roman asosida 1916-yili 
Toshkentda bo‗lib o‗tgan xalq qo‗zg‗oloni yotadi. Lekin yozuvchining romandan 
maqsadi qo‗zg‗olon emas, balki Yo‗lchi, Gulnor, Shokir ota, Mirzakarimboy, 
Yormat kabi shaxslar taqdirini tasvirlashdan iborat.

«Navoiy» (1944) – birinchi tarixiy-biografik roman. Romanda Navoiy 
siymosining 3 qirrasi: insonparvarligi, shoirligi va davlat arbobi sifatidagi faoliyati 
ochib berilgan. Romanda quyidagi hikmatli so‗zlar uchraydi: «Chaqmoq qancha 
balandda chaqnamasin, egri bo‗lgani uchun, albatta, yerning qa‘riga borur»; «Shoh 
bolasiga yurt va sipoh, darvesh bolasiga masjid-u xonaqoh kerak»; «Yomonlardan 
yaxshilik kutmoq hayvon shoxida gul unmagini orzu qilmoq bilan barobardir»; 
«Inson barcha maxluqotlarning tojidir. U sharafli, sof, go‗zal yashamog‗i kerak»; 
Inson uchun toj kiymoq shart emas, balki nomus ham vijdon sohibi bo‗lmoq, 
jamiyat oldida o‗z mas‘uliyatini sezmoq shart!» 

«Oltin vodiydan shabadalar» (1949) 

---

338 

«Quyosh qoraymas» (1958) – harbiy roman 

«Ulug‗ yo‗l» (1965) – «Qutlug‗ qon»