Diktantlar

(Gúrriń)

“Ana tili” sabaǵı bolıp atır edi. Áynektiń qasında tórtinshi partada otırǵan Aynur jańa temanı túsindirip atırǵan ustazınıń hár bir sózin barlıq intası menen tıńlap otır. Bir máháli ol sırtqa kóz taslap edi, jol ústinde oynap júrgen kishkene balanı kórip qaldı. Mektep qasınan qalaǵa qaray jol ótetuǵın edi. Eki-úsh jasqa shamalas kishkene bala ayaqların qalt-qalt basıp jol úsinde júr. Mektepke jaqın jerde asfalt jol bar edi, eger asfaltqa shıǵıp ketse jol menen júrip atırǵan ızǵıǵan avtomashinalardıń birewi qaǵıp ketse ne qıladı? Apası qayaqlarda júr eken? Aynur ishinen gúbirlenip otır. Bir waqıtta bala jol shetindegi jıńǵıllardıń arasına kirip kórinbey ketti.

Aynur endi qolın kóterip múǵallimge jol ústindegi balanı aytayın dep otır edi. “Aynur, ornıńnan tur”-degen ustazınıń dawısın esitip selk ete qaldı.
-Balalar, jańa tema ótilip atırǵanda Aynur dalaǵa, jol ústine qarap otır. Biz onı sabaqtı jaqsı oqıydı, tártipli dep júrsek sabaq waqtında sırtqa qarap otırıwdı bul da úyrenip alıptı,-dedi múǵallim oqıwshılarǵa qarap.
Aynur áynekten sırtqa qaradı da:
-Múǵallim, anaw jol ústinde kishkene bala oynap júr edi. Házir ǵana qalıń jıńǵıllıqtıń arasına kirip ketti. Qalıń jıńǵıldıń arjaǵında tereń kanal bar. Eger qattı kiyatırǵan mashina bolsa, tasasınan bala jolǵa shıǵa kelse balanı basıp ketiwi de múmkin. Mine, usılardı aytayın dep alań bolıp otır edim.
Múǵallim áynekke jalt qaradı. Uzaqtan shańǵıtıp kiyatırǵan bir avtomashina kórindi. Múǵallim shıdamsızlıq penen Aynurǵa qarap:
-Dárriw juwır,-dedi.
Avtomashinanı kórgen Aynur sırtqa juwırıwı menen shıǵıp ketti.
Klass ishindegi oqıwshılardıń hámmesi eki áynekke toparlasıp jıynalısıp qaldı. Bet oramalın joqarı kóterip avtomashinanıń aldına qaray juwırıp baratırǵan Aynurǵa súysine qaraydı. Avtomashina jaqınlap keldi. Júk samosvalı eken. Ol áste-aqırın toqtadı. Tap usı waqıtta avtomashinanıń dawısın esitti me, qalıń jıńǵıldıń arasınan kishkene náreste juwırıp shıqtı. Shofyor jigit kabinadan sekirip tústi.
-Baxıtlı bol, qızım, oqıwshı degen usınday bolıwı kerek,-dedi.
Aynur awıl shetindegi eń shetkeri úyge jaqınlasqanda aldınan aq oraypegi jelpildep kiyatırǵan bir kempirdi kórdi.
-Aynalayın, qaraǵım, kóp jasa, jańa ǵana úydiń qasında júr edi. tompańlap ketip qalıptı.
-Áje, jol ústi menen qattı kiyatırǵan avtomashinanıń shofyorı tasadan juwırıp shıqqan balanı kórmey qalıwı múmkin.
Jamal áje Aynurǵa qayta-qayta alǵısın aytıp, aqlıǵın bawırına basıp úyine qaray júrip ketti.
… Aynur klasqa kelgende taza ótilgen tema dawam etip atır edi.
-Kishkene nárestege úlken ǵamxorlıq etkeniń ushın, óziń oqıwshılıq wazıypańdı hadal orınlaǵanıń ushın mektep basshılarınıń atınan alǵıs járiyalayman,-dedi múǵallim oqıwshılarǵa qarap turıp. Aynurǵa “5” bahasın qoyaman. “5” bahası tek sabaqtan jaqsı tayarlanıp kelgenlerge ǵana emes, al óziniń ájayıp erlikleri menen kózge túsken oqıwshılarǵa da qoyıladı… (384 sóz).

Bayan jobası:

1. 
   Aynurdıń sırtta oynap júrgen balanı kóriwi.
   
2. 
   Aynurdıń bala haqqında oyları.
   
3. 
   Aynurdıń barlıq jaǵdaydı múǵallimge aytıwı.
   
4. 
   Aynurdıń júk mashinasın toqtatıwı.
   
5. 
   Shofyordıń hám Jamal kempirdiń alǵısı.
   
6. 
   Múǵallimniń xoshameti hám Aynurdıń “5” bahasın alıwı.
   

X. Úbbiniyazov. “Baǵman” (Gúrrińler). Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1974,
16-21-betler.