54
shart bo‘ladi, chunki agar muammo mavjud bo‘lmasa, uni hal qilish ham talab
qilinmaydi.
Jarayon turkumlashtirilgan va turkumlashtirilmagan muammolar uchun har
xil o‘tadi. Birinchi holda muammoni tan olish yetarlicha to‘g‘ri o‘tadi,
ikkinchisida - tashkilotni rivojlanishi tendentsiyalari va uning atrof muhiti haqidagi
aniq axborotlari mavjud bo‘ladi.
Qarorlar qabul qilish pallasi quyidagi bosqichlardan tashkil topadi:
muqobillarni ishlab chiqish;
muqobillarni baholash;
muqobillarni tanlab olish.
Ko‘pgina muqobil qarorlar oldingi tajribadan ma‘lumlar. Ammo ko‘pincha
noyob muammolar vujudga keladilar. Bu holda ijodiy yondashuv zarur.
Muqobillarni qidirib topishning quyidagi usullari mavjud: ―aqliy hujum‖ ,
takliflarni ilgari surish, vaziyatning guruhli tahlili, sabab-natijaviy diagramma,
fikrlar kartasi.
Barcha aniqlangan muqobillar solishtirilishlari va baholanishlari kerak. Ularni
baholash miqdoriy va sifat o‘lchovchilari yordamida salbiy va ijodiy tomonlarni
aniqlashni ko‘zda tutadi. Bunda quyidagi usullar ko‘llaniladi: Kopner-Tregoening
mezonli solishtirishi, maqsadlar yoki qarorlar daraxtining to‘lov matritsasi,
keyingining yordamida qarorlarning umumiy ko‘rinishi: tanlovlar, xatarlar va
ehtimol bo‘lgan natijalarni olish mumkin.
Yana qarorni bajarilishini borishida o‘z ichiga xatolar va yutuqlarni topish
tizimini oluvchi axborotlarni olish mexanizmini ishlab chiqish zarur, u
harakatlarga tuzatish kiritish imkoniyatini beradi. Birincha manbalardan olingan
axborotlar eng yaxshi hisoblanadilar, chunki bu holda muammolar va ularning
yechimlari to‘g‘riroq baholanadi va menejerning muammoni hal qilishga
manfaatdorligini qo‘li ostidagilarga ko‘rsatishga imkoniyat paydo bo‘ladi.
Boshqaruv qarorlarining oldiga qo‘yidagi asosiy talablar qo‘yiladi:
maqsadga erishish xatarini kamaytirish;
qarorlarni qonuniyligi, mavjud konunlar va me‘yoriy hujjatlarga zid
emasligi;
aniqlik;
qarorni qabul qilish va amalga oshirish xarajatlarini muvofiqlashtirish;
qarorning samaradorligi.
Har bir korxona (tashkilot)da boshqaruv qarorlarini qabul qilishning qarorlar
qabul qilish sub‘ektlarini o‘z ichiga oluvchi alohida tizimi vujudga keladi. Odatda
keyingilar uchta guruhga bo‘linadilar: aktsiyadorlar, menejerlar va xodimlar.
Ammo boshqaruv amaliyotida shaxslarning bu guruhi, - birinchidan , yaxlit
sub‘ektlar bo‘lmaydilar; ikkinchidan, qarorlar qabul qilish va ularni amalga
oshirish mexanizmida teng vakillarga ega emaslar.
Do'stlaringiz bilan baham: