щаракат фаолиятларини таништириш, уни такомиллаштиришнинг (турли ешдаги у=увчилар,
катталар билан ишлашда) турли хитдаги таълим вазифаларни щал =илиш мумкин.
Методик усул-бу педагогнинг шундай таъсир фаолияти, у=итишнинг =андайдир маълум бир
шароитида таълимнинг хусусий вазифаларини (еки унинг бир =исмини) щал этиш учун
=улланилади. Масалан, маш=ни у=увчига енламасига-узи ен томони билан туриб курсатиши ва щ
к лар.
Уз навбатида агар методлар комплекси (суз билан ифодалаш, кургазмалилик ва
амалий ургана
бошлаш) ор=али =уйилган вазифани щал =илиш мумкин булса (масалан, сакрашга урганиши) унда
методик усуллар тизими таълимнинг ани= бир шароитда методларни амалга ошириш, =уллашдек
хизматларни утайди (масалан, сакрашни курсатишда профиллик курсатишни еки олд куриниши,
=олаверса иккала методик усулни щам =уллашга ту\ри келади). Щар бир методнинг турли хил
методик усуллари булиши мумкин. Улар сон-сано=сиз даражада куп булиб, маълум ва=т
мобайнида айримлари йу= булиб кетса, айримларининг куринишлари узгаради, у=итувчининг
ижодий изланиши, фаолияти натижасида
янгилари щам вужудга келиб, амалда =улланилади.
Купинча у=итиш даражасига хос методик усуллар щажмини у=итувчи (тренер) тмонидан куп
билиш ор=алигини вар=лаш мумкин.
Тажрибасиз у=итувчиларда бъзан услубият-методик усулнинг таш=и аломатларини узида
мужассамлагендек куриниши мумкин. Масалан, айрим маш=ларни булакларга
ажратиб ургатиш
уларнинг тизимини ярата олмасликка олиб келади, натижалар кутилгандай булмайди. Бу усул куп
щолда меиодик усулга ухшаш булади.
Таълимнинг методларига =уйилган умумий талаблар. Щар =андай конкрет щолатда бу методни
ма=садга мувофи= щолда =уллаш =атор талабларга риоя =илишни та=азо этади.
1. Методнинг илмий асосланганлиги (олий нерв фаолияти)
\. +уйилган вазифага у=итишнинг мувофи=лиги
Ани= вазифаларнинг олдиндан белгиланмаслиги таълим методларини ту\ри танлаш имконини
бермайди. Мисол, дарсда «козел» дан ое=ларни кериб таяниб сакрашни ургатиш (у=итиш)
вазифаси =уйилган булса, методни танлаш мумкин булмай =олади (булакларга ажратиш билан ва
щаракатни тула бажариш билан у=итиш методларига таяниш мумкин холос). Нисбатан ани=
вазифа масалан, «козел» дан ое=ларни кериб сакрашда =уллар билан «депсиниш» ни ургатиш
=уйилса, маш=ни булакларга ажратиш билан ургатиш методини =уллашга
имконият пайдо
булади.
\. Таълимнинг тарбиялаш щарактерини шакллантириш. Щар бир танланган метод айнан шу
щаракат фаолиятини у=итишнинг фа=ат эффекти жараенини таъминлаш ну=таи назаридангина
бащоланмай, тарбия вазифалари позицияси талабига =араб щам бащоланиши зарур.
4. Методларнинг =улланиши таълим системасидаги барча принципларнинг мувофи=лиги ва
амалга оширилишига таяниши лозим. Методни алощида олинган принцип билан ало=асини бир
томонлама изощлашни тушунтиришга йул =уйиб булмайди. Масалан, агар у=итувчи курсатиш
методини =уллаган булса, уни кургазмалилик принципини тула амалга ошираетир деган
щулосамиз ноту\ри буларди. Маълумки бу принцип =атор методлар тизими ор=алигина амалга
оширилади.
5. У=ув материали щусусиятининг мувофи=лиги. У=итиш методлари маълум даражада булсада
жисмоний маш=ларни турларига бо\ли=дир, йарим щолларда фа=ат
суз билан ифодалаш
методининг узи кифоя =илса, нисбатан =ийин вазифаларда эса курсатиш методини щам =уллаб
туришга ту\ри келади. Уйналадиган, гимнастика, спорт ва туризм тарзидаги маш=ларни у=итиш
узининг щусусий методларига эга эмас.
Методлар жисмоний маш=ларнинг барча турлари учун бир хилдир. Шу билан бирга бу
турларнинг щар =айсиси =андайдир даражада булсада, бир хил методик усуллардан
фойдаланишга йуналган булиб бош=а ларидан нисбатан озро= фойдаланилади. Бундай
=арамлилик =анчалар кам булса, у=итиш натижаси шунча яхши булади.
6. У=увчилар индивиди ва гурущни тайергарлигини мувофи=лиги. Масалан, йарим щаракат
фаолиятларини узлаштиришда яхши тайергарликка эга у=увчилар =исмларга ажратиб ургатиш
методини =уллаш ма=садга мувофи= эмас, нисбатан тайергарлиги мавжуд булганлари учун эса бу
фаолиятни эгаллашни йулланма берувчи маш=лар билан бошлаш керак булади.
ы.У=итувчининг индивидуал хусусиятлари ва имкониятларининг мувофи=лиги. Албатта щар бир
педогог таълимнинг барча методларини тула щажимда эгаллаган булиши лозим. Шунга =арамай
баъзи у=итувчилар бир хил методларни яхни билишса, айримлари эса бош=асини ящши
Бу тенденция куп йиллик маш\улотлар давомида са=ланади, маълум ва=т утиши билан у умумий
тенденция булаолмай =олади. (функционал, адаптация имкониятлари кучли пасайишининг
кучайиши щисобига ) ва йиллик маш\улотларнинг айрим этаплари рамкасида =улланилади.
Шундай =илиб шу кунгача нагрузканинг умумий динамикаси куп йиллик аспекти тул=инсимон
тарзда =улланилиши кузатилмо=та.
Нагрузкаларнинг тул=инсимон
олиб борилиши-щафталик, ойлик, йиллик фон сифатида булиб,
унга щам ту\ри чизи=ли, щам по\онасимон шаклдаги нагрузаларнинг фонидан фойдаланиш
жисмоний тарбиянинг турли этапларидаги конкрет вазифаларнинг шароитига бо\ли=. Нагрузкани
ту\ри чизи= буйлаб оширишдан, хусусан, уларнинг умумий даражаси нисбатан ю=ори булмаган
нагрузкалар ва айни=са, аста-секинлик билан ишга тортишда =улланилади. По\онама-по\она
динамика ю=аридагининг акси, бажарилган ишлар базасида шу\улланган6ликнинг ошишини
стимуллаштириш вазифасига жавоб беради.
Do'stlaringiz bilan baham: