Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
bayrami» mavzulariga oid og‘zaki esse tuzish; berilgan vaqt doirasida testlar to‘plamini bajarish: 
mashg‘ulot davomida berilgan savollarga javob berish.
Kichik  maktab  yoshidagi  o‘kuvchilarda  tanqidiy  fikrlashni  shakllantirish  «O‘qish», 
«Matematika». «Ona tili», «Tevarakdagi olam», «Odobnoma», «Tabiatshunoslik», «Konstitutsiya 
saboqlari»  va  boshka  darslarda  amalga  oshiriladi.  Kichik  maktab  yoshidagi  o‘quvchilarda 
ta’limning  ilk  boskichidan  boshlab,  tarbiyaning  yangi  omili  -  o‘z-o‘zini  tarbiyalash  vujudga 
keladi.  Bolalar  o‘zlarida  ijtimoiy  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  shaxs  xislatlarini  tarkib  toptirish, 
xulq-atvoridagi kamchiliklarga, salbiy illat va sifatlarga barham berish sohasida ongli ravishda 
yondashish  xislatlarini  tarkib  toptirishlari  lozim.  Bunda  o‘z  ustida  muntazam  ravishda  ishlash 
«... odamning yuksak darajada o‘z-o‘zini idora qiluvchi, o‘z-o‘zini kamol toptiruvchi birdan-bir 
tizimdir», - degan edi L.I.Bojovich.
Kichik  maktab  yoshidagi  o‘quvchilarda  tanqidiy  fikrlashni  shakllantirishda  quyidagi 
pedagogik-psixologik omillarni inobatga olish zarur:
- 
individual-psixologik  xususiyatlarini  chuqur  tahlil  qilish  va  shu  asosda  didaktik 
topshiriklardan optimal ravishda foydalanish;
- 
tanqidiy fikrlashni shakllantirishga yo‘naltirilgan didaktik ta’minotlarni tuzish va amalga 
tatbiq qilish;
- 
o‘quvchilarda  o‘qish  ko‘nikmasini,  aqliy  operatsiyalar:  analiz,  sintez  kabilarni  tarkib 
toptirish;
  -tanqidiy  fikrlashni  shakllantirish  orqali  ijtimoiy  hayot  sohalarida  faol  ishtirokchi  sifatida 
kobiliyatini namoyon qilishga zamin yaratish lozim;
- 
zamonaviy  ta’lim  berishda  asosiy  urg‘u  o‘quvchilarning  tanqidiy  fikrlashlarini 
shakllantiradigan o‘quv materiallarni tanlashga ham qaratilishi lozim bo‘lsa, o‘qitish jarayonida 
innovatsion metodlarni to‘g‘ri tanlay olishni talab qiladi. Amaldagi dasturlar bo‘yicha tuzilgan 
darsliklar  va  o‘quv  qo‘llanmalarda  tanqidiy  fikrlashni  shakllantirishga  qaratilgan  topshiriklar 
keltirilgan, ammo ularning barchasi ham ularning mohiyatini aniq aks ettirmaydi.
O‘quvchilarning  eng  muhim  psixologik  xislatlarining  alohida  ahamiyatga  ega  ekanligini 
inobatga olish, chunki tanqidiy fikrlash akliy faoliyatda, qiziqishda, munosabatda, xulq-atvorning 
tashqi shakllarida ijtimoiy-axloqiy sohada o‘z ifodasini topishi muqarrardir. O‘quvchilar orasida 
qulay  tashkil  kilingan  faoliyatgina  ularning  sinf,  maktab  jamoasi  va  oila  a’zolari  o‘rtasidagi 
ijtimoiy  munosabatlarini  barqarorlashtiradi.  O‘quvchilarda  tanqidiy  fikrlashni  shakllantirish 
jarayonida ularda o‘z shaxsiy hayotiga maqsadli yondashuv hissini uyg‘otish.
Shunday  qilib,  o‘quvchilarda  mustaqil  qaror  chiqara  olish,  shaxsiy  pozitsiya  va  bunyodkor 
g‘oyaga ega bo‘lishlik kabi xislatlarni o‘stirishda tanqidiy fikrlashni shakllantirish jarayonining 
pedagogik-psixologik uzviyligini inobatga olish lozim.
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.  Blum B. Taksonomiya.-Chikago, 1989. 43-s.
2.  Sayidaxmedov N. Yangi pedagogik texnologiyalar. -T.: Universitet, 2000.65-bet.
3.  Mutalipova  M.,  Imomov  M.  Ta’limda  ilg‘or  xorijiy  tajribalar  moduli  bo‘yicha  o‘quv-
uslubiy majmua. T.:TDpU, 2017 

---

146