Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
MASALALARNING O‘QUVCHILAR BILIM OLISHIDAGI AHAMIYATI
Ismoilova Shohista Zayniddinovna
Toshkent viloyati Toshkent tumani
7-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini har tomonlama rivojlantirish pedagogik jarayonning asosiy 
tarkibiy  qismidir.  O‘quvchilarga  ularning  qobiliyatlarini  namoyon  qilishga  imkon  berish,  mus-
taqilligini  va  ijodiy  potinsialini  rivojlantirish  boshlang‘ich  maktabning  asosiy  vazifasidir.  Bu 
masalalarni muvofaqiyatli hal qilish uchun ko‘p tomondan o‘quvchilarda bilim olishga bo‘lgan 
qiziqishning shakllantirilganligiga bog‘liq.
  O‘quvchilarning  bilim  olishga  qiziqishlarini  rivojlantirishda  tafakkur  asosiy  rol  o‘ynaydi. 
Tafakkur bilan bir vaqtda va uning bilan bog‘liq ravishda barcha bilim olish jarayonlari rivojlanadi. 
Tafakkurning  rivojlanishi  bilan  birgalikda  “fikran,  sodda  ishlarni  rejalashtirish”,  o‘zining 
harakatlarini baholash xususiyatlari rivojlana boradi.
  Matematika  tafakkurni  rivojlantirish  uchun  asosiy  zamin  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Tafakkurni 
rivojlantirishning konkret usullari mavjud emas. Biz o‘quvchilar tafakkurini umuman o‘stiramiz, 
matematika o‘rgatish va h.k lar orqali.
 Dastlabki matematik bilimlarni o‘quvchilar o‘zlarining oldingi bilimlariga mos ravishda bir-
biri bilan bog‘liq holda o‘zlashtiradilar. Bunda ular tafakkurning ular bilimlarga mos darajasidagi 
amallari: analiz, sentiz, taqqoslash, abstraktlashtirish, konkretlashtirish, induksiya va deduksiyadan 
foydalanishadi,  mulohazalar  yuritishadi.  Matematik  bilimlarni  o‘zlashtirish  o‘quvchilarning 
fikrlashini  rivojlantiradi.  Tafakkur  amallarini  bilib  olish  esa  o‘z  navbatida  yangi  bilimlarni 
o‘zlashtirishni yengillashtiradi.
  Real  dunyo  predmetlari  va  hodisalarni  o‘rganish  uchun  biz  ularni  xayolan  (fikran)  kichik 
qismlarga  ajratamiz,  ya’ni  analiz  qilamiz;  qismlar  yoki  predmetlar  va  hodisalar  orasidagi 
bog‘lanishni o‘rganamiz, ya’ni sentiz qilamiz. Tafakkurning bu amallari o‘zaro bog‘liqdir.
  Analiz  va  sintez  amallari  arifmetikani  o‘rganishda  ham,  mashqlar  bajarilganda  ham, 
masalalar  yechilganda  ham  ishlatiladi.  Birinchi  sinfdayoq  o‘quvchi  to‘plam  elementlarini  real 
ko‘rinishda qismlarga ajratadi, o‘rganadi va ularni birlashtiradi. Keyinchalik esa u xayolda, fikran 
analiz va sintez amallarini bajara boshlaydi.
  Matematikaning  har  qanday  bo‘limini  o‘rgatishda  ham  analiz  va  sintez  amallaridan  keng 
foydalanilаdi. Bu amallar matnli masalalarni yechishda ham ishlatiladi.
 O‘qituvchi rahbarligida o‘quvchi masalaning mazmunini analiz qiladi, uni sonli ma’lumotlarga 
ajratadi, berilgan qism va topilishi kerak bo‘lgan noma’lumlarni aniqlaydi.
 Murakkabroq arifmetik masalalarni yechishda murakkab hamda nozik analiz va sintez usullari 
ishlatiladi.
 Boshlang‘ich matematikani o‘rgatishda taqqoslash usulidan ham foydalaniladi. Bunda berilgan 
arifmetik masalalardagi ob’ektlar va ularning qismlari o‘zaro taqqoslanadi, o‘xshash va o‘xshash 
bo‘lmagan xususiyatlar aniqlanadi.

---

90