Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
RUS TILI DARSLARIDA TILLARNI O‘RGANISHDAGI INTEGRATSIYA
Oxunova Shahodat Jo‘rayevna 
Sirdaryo viloyati Shirin shahar 
3-umumta’lim maktabi rus tili va 
adabiyoti fani o‘qituvchisi
[phone]
Annotatsiya.  Mazkur  maqolada  rus  tili  darslarida  tilni  o‘rganishda  ona  tili  fani  bilan 
integratsiyalashgan  holda  tashkil  etish  yo‘nalishlarida,  ya’ni  mavzular  asosida,  enerjayzerlar, 
o‘yin va darsdan tashqari tadbirlarda yuzaga keltirish imkoniyatlari ko‘rsatib o‘tilgan.
Kalit so‘zlar: rus tili, ona tili, integratsiya, enerjayzer, o‘yin, tadbir.
Rus  tilini  o‘rganish  va  u  tilda  erkin  so‘zlay  olishga  yo‘naltirish  muhim  vazifalardan  biri 
hisoblanadi. Buni amalga oshirishda ona tili darslari bilan integratsiya jarayonini yuzaga keltirgan 
holda tashkil etish muhim ahamiyat kasb etadi.
Ona  tili  ta’limi  standarti  ko‘rsatkichlari  bolani  fikrlay  olish,  ifodalangan  fikrni  aniqlash  va 
o‘z  fikrini  savodli,  mantiqiy  izchillikka  rioya  qilgan  holda  bayon  eta  olishga  o‘rgatish  nuqtai 
nazaridan belgilanadi. O‘z ona tilini grammatik xususiyatlarini o‘rganish orqali o‘quvchida o‘z 
ona  tilini  so‘z  qurilishi,  fonetika,  morfologiya,  sintajsis  va  boshqa  bilimlari  rivojlanib  boradi. 
O‘z  tilini  o‘rganish  asosida  boshqa  tillarni  o‘rganish  ham  muhim  omillardan  biridir.  Tillarni 
o‘rganishda integratsiyalashgan darslar tashkil etish eng muhim omillardan biri hisoblanadi.
“Integratsiya” atamasi – lotinchadan integration – tiklash, to‘ldirish, integer– yaxlit so‘zidan 
olingan bo‘lib – quyidagi ma’nolarni anglatadi:
Ikkita tushunchaga egamiz:
1. Tizim,  organizmning  alohida  tabaqalashtirilgan  qism  va  vazifalarning  bog‘liqlik  holatini 
bildiruvchi tushuncha va shu holatga olib boruvchi jarayon.
2. Tabaqalashtirish  jarayonlari  bilan  birga  amalga  oshirilayotgan  fanlarni  yaqinlashtirish 
jarayoni.
Tillarni o‘rganishdagi integratsiyani ikkinchi tushuncha asosida izohlab o‘tamiz.
  Tillarni  o‘rgatish  jarayonida  quyidagi  asosiy  yo‘nalishlar  bo‘yicha  integratsiya  jarayonini 
yuzaga keltirishimiz mumkin:
-  Mavzular jarayonida;
-  Enerjayzer va bardamlashtiruvchi mashqlar; 
-  Ta’limiy o‘yinlar; 
-  Lug‘at ishi. 
Mavzular  asosida  integratsiya  jarayonini  quyidagicha  yuzaga  keltirishimiz  mumkin:  rus  tili 
darsida “Имя числительное” mavzusini o‘tishda o‘z ona tilida sanash imkoniyatlarini yuzaga 
keltirib, so‘ng rus tilida sanashga yo‘naltirish: раз, два, три, четыре …, kabi o‘rganilgan sonlarni 
o‘zaro integratsiya asosida qiyoslab o‘rgatishimiz mumkin. 
“Enerjayzer”  inglizcha  so‘zdan  olingan  bo‘lib,”  kuch  va  energiyamni  qayta  tiklayman” 
ma’nosini bildiradi. Dars jarayonida: enerjayzerlardan foydalanish asosida bolalarning yosh va 
individual xususiyatlarini inobarga olish bilan bir qatorda jismoniy va fiziologik rivojlanishlariga 
ham ahamiyat berib boriladi.
Bardamlashtiruvchi  mashqlarning  dars  va  uning  mavzusiga  bog‘liqligi  ham  bolalarni 
charchog‘ini chiqarish bilan bir qatorda dars mazmunini to‘ldirib boradi.
Dam  olish  daqiqalari  asosida  ham  tillarni  o‘rganishdagi  integratsiyani  yuzaga  keltirishimiz 
mumkin:
O‘zbek tilida: “Bosh, yelka, tizza va barmoqlar”. 
Rus tilida: “Голова, плечи, колени и пальцы”. 
Bunda she’rga mos harakatlar qilinadi, avval astaroq aytilib, so‘ngra tezlashiladi.
O‘yin-bola  hayotining  uzviy  qismidir.  O‘yin  orqali  bola  atrof-muhit,  tabiat  hodisalari, 
manzaralari, buyumlar, o‘simliklar, hayvonlar, dunyosi bilan tanishadi. 
O‘quvchilarning  aqliy  va  jismoniy  faoliyatini  tashkil  qilishda  didaktik  o‘yinlar  alohida 
ahamiyatga ega. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilar aqlini charxlaydi, so‘z boyligining oshishi, og‘zaki 
nutqining rivojlanishiga, mukammal inson bo‘lib kamol topishida g‘oyat katta tarbiyaviy ta’sir 

---

124