Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
 1-SINF MATEMATIKA DARSLARIDA MATNLI MASALALAR YECHISHGA 
O‘RGATISH
Nurmatova Laylo Nuraliyevna 
Qashqadaryo viloyati Qarshi tumani
27-maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Annatatsiya:  Ushbu  maqolamda  1-sinf  matematika  darslarida  matnli  masalarni  yechishda 
qisqa yozuv asosida masalalarni yechishning ahamiyati haqida yozilgan.
Kalit so‘zlar: Masala, qisqa shart, muammoli, tasavvur.
Masalalar  yechish  avvalo  bolalarda  mukammal  matematik  tushunchalarni  shakllantirishi, 
ularning  o‘quv  dasturida  belgilab  berilgan  nazariy  bilimlarni  o‘zlashtirishlarida  muhim 
ahamiyatga ega.
Masalalar yechish orqali o‘quvchilarda yangi bilim vujudga keladi va mavjud bilimlar tatbiq 
qilinadi, shu orqali mustahkamalanadi.
 Masalalarni yechish jarayonida o‘quvchilar yangi matematik bilimlarini egallaydilar, amaliy 
faoliyatga tayyorlana boradilar. Masalalar ularning mustaqil fikrlashlarini rivojlantirishga imkon 
beradi. Shuningdek masala yechish o‘quvchilarning shaxsiy tarbiyalarida ham katta ahamiyatga 
ega. Shuning o‘qituvchining matnli masala haqida, uning tuzilishi haqida chuqur tasavvurga ega 
bo‘lishi, bunday masalalarni turli usullar bilan yecha olish muhimdir.
Matnli masala biror bir vaziyatlarning tabiiy tildagi ifodasi bo‘lib, unda bu vaziyatning biror-
bir  qismiga  miqdoriy  xarakteristika  berish,  uning  qismlari  orasidagi  ba’zi  munosabatlar  bor-
yo‘qligini aniqlash yoki bu munosabat turini aniqlash talab etiladi.
1-masala. Ushbu ”Lola 10 ta olma va 5 ta nok oldi, Dilshod esa 7 ta olma oldi. Bolalar nechta 
olma olishgan?
Yechish.Masalada nok haqidagi ortiqcha ma’lumot bor. Berilgan” 5 ta nok” ortiqcha. Hayotda 
vujudga keladigan muammoli vaziyatlar asosida talabini bajarish uchun yetarlicha ma’lumotlar 
bo‘lmagan masalalar uchrashi ham mumkin.Masala yechish nima? 
Boshlang‘ich  sinfda  sodda  va  murakkab  masalalarni  yechish  malakasini  tarkib  toptirish 
bo‘yicha 1-sinflarda boshlangan ish 2-3- sinfda davom ettiriladi.
Matnnli masalalar yechish u yoki bu tushunchani, munosabatni, hisoblash malakalarini tarkib 
toptirishdan  tashqari,  o‘quvchilarning  bilim  doiralarini  kengaytirishga,  ba’zi  miqdorlar  va  ular 
orasidagi bog‘lanishlarni chuqurroq tushuntirishga imkon beradi. O‘quvchilarning masalani taxlil 
qilishning  umumiy  usulini  qay  darsjada  egallab  olganliklarini  va  masala  yechimini  mustaqil 
topishda  ularga  yordam  beradigan  vositalarni  qanday  qo‘llana  olishlari  masalalar  yechish 
malakasini hosil qilishda muhim rol o‘ynaydi.
Masalaning  mazmunini  o‘zlashtirish  masalaning  qisqa  yozuvini  bajarish,  yechish  rajasini 
tuzish, yechimni tegishli yozma yoki og‘zaki tushuntirishlar bilan yozish, yechimning to‘g‘riligini 
tekshirishdan iborat.
O‘quvchilar  masalani  o‘qib  chiqib,  unda  aks  ettirilgan  hayotiy  vaziyatni  aniq  tasavvur  qila 
olishlari kerak.Shu bilan birga, 1-sinfda masalaning qisqa yozuvi, asosan o‘qituvchi rahbarligida 
amalga oshiradi.
Masalalar  yechish  matematika  o‘qitushning  tarkibiy  qismidir.Masalalar  yechmasdan  turib 
matematikani o‘zlashtirishni tasavvur ham qilib bo‘lmaydi
xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  matematika  darsida  masalalar  yechishni  1-sinfdanoq 
mukammal  o‘rgatish  joiz  deb  o‘ylayman.  Chunki  o‘quvchi  matnli  masalalarni  o‘qib  1-sinfda 
qisqa yozuv tuzishga mustaqil o‘rgansagina,keying sinflarda rasm asosida yoki chizma asosida 
mustaqil  masala  tuza  oladi  deb  o‘ylayman.  Chunki,  masala  o‘quvchini  fikrlash  qobiliyatini 
kengaytiradi va so‘z boyligini oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Qosimova “ Matematika o‘qitish metodikasi”

---

119