Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

(o’simlikdagi  hosil  shoxining  ko’payishi)  holda  ikkinchi  ko’rsatkichi  (hosildorligi) 
mutanosib  ravishda  ko’payib  borsa,  bu  to’g’ri  korrelyasiya  (aloqador),  aksi  bo’lsa, 
teskari  aloqadorlik  mavjud  deyiladi.  O’zaro  aloqadorlik  borligini  aniqlash  tufayli 
hodisalarning  mohiyati,  ularning  paydo  bo’lish  sabablarini  bilish  va  natijada  hodisalarni 
foydali tomonga qarab o’zgartirishni boshqarish yo’llarini topish mumkin. 
3.  Tajribada  o’tkaziladigan  agrotexnologik  jarayonlar.  Tajriba  o’tkazishdagi 
agrotexnika  tadbirlari  hamma  variantlarda  bir  vaqtda  bir  kunda  bajarilishi  kerak.  Biror 
sababga  ko’ra,  agrotexnika  tadbirlarini  bir  kunda  bajarish  mumkin  bo’lmay  qolsa,  u  holda 
takrorliklar  bo’yicha  o’tkazilishi  maqsadga  muvofiqdir.  Masalan,  tajriba  variantlarining  1-2 
takrorliklarida birinchi kuni, qolganlarida ikkinchi kuni o’tkazilishi mumkin. 
Agar  agrotexnika  tadbirlari  turli  muddatlarda  o’tkazilsa,  tajriba  variantlaridagi 
ekinlarning  rivojlanishidagi  o’zgarishlar  aniqlanmay,  ulardan  olingan  natijalar  ham  har  xil 
bo’lib,  xatolikka  yo’l  qo’yiladi.  Shuningdek,  agrotexnika  tadbirlarinig  sifati  ham  hamma 
paykallarda bir xilda bajarilishi lozim. 
O’g’itlash.  Tajriba  paykallaridagi  o’simliklarni  oziqlantirishda  va  kuzgi 
shudgorlashdan  oldin  yerga  solinadigan  o’g’itlar  paykallarga  baravar  taqsimlanishi  va  bir 
tekisda sepilishi lozim. Aks holda ayrim paykallarga o’g’itlar ko’proq tushib qolsa, u yerdagi 
o’simliklar  yaxshi  rivojlanadi  va  kamroq  tushgan  joylarda  rivojlanishdan  orqada  qolishi 
mumkin.  Natijada  olingan  ma’lumotlarning  to’g’riligini  aniqlab  bo’lmaydi.  Tajriba 
paykallariga  solinadigan  organik  o’g’itlarning  tarkibi,  namligi,  chirish  darajasi  va  boshqa 
xususiyatlari  ham  bir  xil  bo’lishi  kerak.  Ularni  yerga  solishdan  oldin  yaxshilab  aralashtirib, 
bir  tekisda  sepiladi.  Kichik  tajriba  paykallariga  o’g’it  qo’lda,  yirik  paykallarga  o’g’itlagich 
mashinada solinadi. 
Yerni ishlash. Tajriba paykallarni kuzgi shudgorlash, yerni ekishga tayyorlash va shu 
kabi  barcha  ishlar  variantlarning  hamma  takrorliklari  bo’yicha  maydonning  uzunasiga  olib 
boriladi. Bunda traktor buriladigan joylar, yer ichkariga yoki tashqariga ag’darib haydalganda 
hosil bo’ladigan ariqcha yoki do’ngliklar himoya zonasiga to’g’ri kelishi zarur. Agar shunday 
qilinmasa, tuproq unumdorligiga ta’sir qiladi va hosildorlik pasayishiga sabab bo’ladi. 
Tuproqni  ishlashning  ekinlarga  ta’siri  o’rganilmaydigan  tajribalarda  haydash  barcha 
variantlarda bir xilda, bir paytda va yuqori saviyada amalga oshiriladi. 
Ekish.  Ekishni  talab  darajasida  o’tkazish  ekish  texnikasiga  va  urug’ning  sifatiga 
bog’liq. Barcha tajribalarda ekish me’yorini urug’ning massaga qarab emas, balki unuvchan 
urug’lar soniga qarab belgilash kerak. 
Dala tajribalarida ekish bir kunning o’zida, bir xil chuqurlikda o’tkazilishi shart. 
Ekinni  parvarish  qilish.  O’simlikni  parvarish  qilish  ishlari  xo’jaliklarda  olib 
boriladigan  agrotexnikaga  moslanadi.  Shuningdek,  hamma  variantlar  va  takrorliklardagi 
parvarish  ishlari  bir  xil  bo’lishi,  sifatli  o’tkazilishi  va  o’z  vaqtida  bajarilishi  muhimdir. 
Chopiq,  qator oralariga  ishlov  berish,  oziqlantirish  tajribaning  barcha  paykallarida  bir  xilda 
o’tkazilishi talab qilinadi. Ayniqsa, begona o’tlarni yo’qotishga alohida e’tibor berish kerak. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

109 
 
Chunki ular ekinlarga katta zarar keltirishi hammaga ma’lum. 1-2 kun kechikib yoki sifatsiz 
o’toq  qilingan  paykallardagi  ekinlar  yaxshi  rivojlanmay  qoladi  va  tajriba  natijasi  aniq 
bo’lmaydi. 
Sug’orish. Tajriba paykallarini sug’orishga alohida e’tibor berish kerak. Dalalar sifatli 
qilib tekislanishi, uchastkaning  hamma  joyiga suv  bir tekis tarqalishi  va  bir  xilda shimilishi 
lozim.  Buning uchun paykallar sug’orish  yo’nalishi  bo’yicha  bir oz qiya  bo’lishi  lozim. Bir 
paykaldan oqib chiqqan oqova suvni  ikkinchi paykalga oqizish  mumkin  emas, chunki  unda 
erigan oziq moddalar hisobiga ikkinchi paykaldagi oziq rejimi o’zgarishi mumkin. Sug’orish 
bo’yicha o’tkaziladigan tajriba variantlarini  bir  yarusda  joylashtirish, ko’p  yarusli  bo’lganda 
esa  har  qaysi  yarus  uchun  o’qariq  olish  va  har  bir  paykalga  suvni  alohida-alohida  oqizish 
maqsadga muvofiqdir. 
 
1. 
Dalaga tajriba qo’yish texnikasi qanday amalga oshiriladi. 
2. 
Tajribalarda fenologik kuzatishlarni rejalashtirish. 
3. 
Himoya zonalarini tajriba dalasida joylashtirish tartibi. 
4. 
Tajribadagi  yaruslar  orasida  yo’laklar  kengligi  necha  metr  bo’ladi  va  nima  uchun 
belgilanadi. 
5. 
Nima uchun olinayotgan ma’lumotlar aniq, haqqoniy va ishonchli bo’lishi kerak.