Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

4. Zamonaviy dehqonchilik va uning tarkibiy qismlari. 
 Haydaladigan  hamma  yerlar  ekinlar  bilan  band  qilinib,  ularga  qator  oralari 
ishlanadigan ekinlar ekiladi. Dehqonchilikning bu tizimida yerga organik va mineral o’g’itlar 
solib,  yuqori darajada  sifatli  ishlov  berish orqali  mikrobiologik  jarayonlar tartibiga solinadi, 
begona  o’tlar,  kasallik  va  zararkunandalarga  qarshi  kurashishda  kimyoviy  vositalardan 
foydalaniladi,  mexanizasiya  ishlari  yuqori  darajada  olib  boriladi  va  meliorativ  tadbirlarni 
qo’llash yo’li bilan tuproq unumdorligi oshiriladi. 
Almashlab ekishda shudgor qilinmasdan yoki nihoyatda oz maydonlarda qo’llanib, don 
va  boshqa ekinlar  navbatlab ekish, ekin almashinadigan tizim deyiladi. Bu tizimda  fan  va 
texnika yutuqlaridan foydalaniladi. 
 
Dehqonchilikning  o’t  dalali  tizimi  XІX  asrning  birinchi  yarmida  qo’llanildi.  Bu 
tizimda  ko’p  yillik  o’tlar  va  dala  ekinlari  navbat-lab  ekiladi.  Yerning  yarmidan  yoki  undan 
ham ko’prog’ini o’t egallagani uchun bu tizim ham samarasiz deb topildi. Dehqonchilikning 
intensiv  tizimiga  qator  oralari  ishlanadigan  sanoat-zavod  tizimi  ancha  intensiv  bo’lib,  katta 
kapital va moddiy mablag’ talab etadi. Haydaladigan hamma yerlar ekinlar bilan, jumladan, 
almashlab  ekish  strukturasida  50  %  dan  ortiq  maydonlar  qator  oralari  ishlanadigan  ekinlar 
bilan  band  bo’ladi.  Agrotexnik,  agrokimyoviy,  agromeliorativ  tadbirlar,  fan  va  texnikaning 
hozirgi  zamon  yutuqlaridan,  ilg’or  tajribalardan  foydalanilgan  holda  dehqonchilik  olib 
boriladi. 
 
 
Qishloq xo’jalik ekinlaridan yuqori va sifatli hosil olishga qaratilgan tashkiliy xo’jalik, 
agrotexnik, agrokimyoviy va agro-meliorativ tadbirlar majmuasi dehqonchilik tizimini tashkil 
etadi hamda u ibtidoiy, ekstensiv, intensiv (jadallashgan) tizim-laridan iborat. Ibtidoiy davrda 
qo’riq  yer  yoki  bo’z  yer  va  partov  yer  tizimi,  siderasiyalash  va  o’rmonlarni  kesish  hamda 
ko’ydirish  tizimlari;  ekstensiv  tizimda  shudgor,  ko’p  dalali  o’t,  yaxshilangan  g’allachilik; 
intensiv  tizimda  ekin  almashinadigan  tizimlar  qo’llanilib,  tuproq  unumdorligi  oshirilgan  va 
ekinlardan mo’l-ko’l hosil yetishtirilgan.    
  1.Dehqonchilik tizimi nima? 
 
2. DEhqonchilik tizimining tarkibiy qismlari nimalardan iborat? 
3. Ibtidoiy jamoa davrida dehqonchilikni qanday tizimlari qo’llanilgan? 
4.Dehqonchilikni siderasiyalash tizimi nima? 
 
5.Dehqonchilikni ekstensiv tizimini mohiyati nimada? 
 
6.Yaxshilangan g’allachilik tizimini izohlab bering? 
7.Dehqonchilikni jadallashgan  tizimini tushintirib bering? 
 
 
 
 
 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

73