Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

2.Lalmikorlikda toza shudgor-almashlab ekishning asosiy elementi. 
Ang’izni  haydab  yil  davomida  ekin  eqilmay  maxsus  ajratilgan  dala  toza  shudgor 
deyiladi.  Shudgorga  yil  davomida  yoki  yezning  yarmigacha  ekin  ekilmay  faqat  begona 
o’tlarni yo’qotish uchun quruq ishlov berib turiladi. Ishlov berish natijasida shudgor yumshoq 
va  begona  o’tlardan  xoli  bo’ladi,  unda  nam  ko’proq  to’planadi,  oziq  moddalar  ko’payadi, 
ekinlarning kasallik va zararkunandalari kamayadi. 
Lalmikorlikda tuproq unimdorligini oshirish g’alla ekinlari hayoti uchun qulay sharoit 
yaratish  uchun  u  toza  shudgor  bilan  almashlab  ekiladi.  Toza  shudgor  tuproqni  chuqur 
qatlamlarida  suv  rejimini  yaxshilaydi,  qurg’oqchilikni  zararli  ta’sirini  kamaytiradi. 
Qamashida  toza  shudgor  kuzgi  bug’doy  hosilini  56%  oshirgan.  Kuzgi  bug’doy  toza 
shudgorga  ekilganda  faqat  hosili  emas,  don  tarkibidagi  oqsil  miqdori  ham  oshgan. 
Yog’ingarchilik  ko’p  bo’lgan  yillari  toza  shudgorda  tuproq  zichlashadi,  bug’doyni  o’sishi 
uchun  sharoit  yomonlashadi,  ekinzor  bir  yillik  begona  o’tlar  bilan  ifloslanadi,  samaradorlik 
kamayadi. 
Jizzax  viloyatidagi  «G’alla»  ilmiy  ishlab  chiqarish  birlashmasi  dalalarida  toza 
shudgorga  ekilgan  bug’doy  hosili  14-22  s,  ang’izda  4-8  s  tashkil  etgan.  Lalmi  yerlarni 
shudgorlashning eng qulay muddati tekislik mintaqada martning ikkinchi yarmi, tekislik-adir 
mintaqasida  martning  oxiri  aprelning  birinchi  yarmi,  tog’  oldi  mintaqasida  aprel  va  tog’li 
mintaqada  aprelning  oxiri  va  mayning  boshi  hisoblanadi.  Toza  shudgor  yez  davomida  2-3 
marta 10-12sm chuqurlikda kultivasiya qilinadi. Bu ish KRN-3.5, KRN-3, KPN-4.3, KP-4a, 
PPL-10-25  rusumli  kultivatorlar  va  KPL-2-150  rusumli  yuza  yumshatgichlar  (ploskorezlar) 
bilan ishlanadi. 
Quruq shudgor. Ko’p yillik benona o’tlar - kakra, kampirchopon va boshqalar ko’p 
bo’lganda,  yerlar  quruq  shudgorlab  qo’yiladi.  Bu  xildagi  shudgor  qo’yidagicha  ishlanadi. 
Mayning ikkinchi yarmida yer boronalanmasdan haydaladi. Yez davomida begona o’tlar hosil 
bo’lishiga  qarab  shudgor  PL-5-25  markali  lushchilnik  bilan  16-18  va  8-10sm  chuqurlikda 
o’zaro  navbatlab  bir  necha  marta  yumshatiladi.  Bunday  shudgorni  mumkin  qadar  kam 
qo’llash  kerak,  chunki  u  1m  dan  ortiq  chuqurlikdagi  tuproqni  quritib  yuboradi.  Hozir 
gerbisidlar mavjudligidan shudgorni ishlashning bu tizimi deyarli qo’llanmaydi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

54