Defektologiya kafedrasi



Download 1,62 Mb.
bet7/35
Sana21.02.2022
Hajmi1,62 Mb.
#68506
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   35
Bog'liq
№1Равшанова И.Э.Логопсихология ва психологик коррекция плаформага

Асосий адабиётлар:
1.Муминова Л.Р., Аюпова М.Ю. Логопедия. -T.: Ўқитувчи 1993.
2.Аюпова М.Ю. Логопедия. -T.: Узбекистон файласуфлар миллий жамияти. 2007.
3.Муминова Л.Р., Амирсаидова Ш., Абидова Н ва бошк. Махсус психология. -T.: Узбекистон файласуфлари миллий жамияти, 2013.
Қўшимча адабиётлар:
1.Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016 йил якунлари ва 2017 йил истикболларига багишланган мажлисидаги нутқ // Халк сузи. 2017 йил 16 январ, № 11.
2.Мирзиёев Ш. М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курамиз. -T.: Узбекистон, 2017.
3.Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. -T.: Узбекистон, 2016.
4.2017-2021 йилларда Узбекистонни ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича харакатлар стратегияси. 7 январ 2017 йил.
5.Колесникова Г.И., Кабарухина И.А. Специальная психология и педагогика. Ростов на - Дону. 2007.
6.Специальная психология. Под. ред Лубовского В.И. Учебное пособие. -М. 2005
7.Косякова О.О Логопсихология. - М.: Феникс, 2007
8.Трошин О.В, Жулина Е.В. Логопсихология. -М.: Владос, 2005
9.Калягин В.А., Овчинникова Т.С. Логопсихология. - М.: Академия, 2006.

Мавзу №4. Нутқ нуқсонига эга бўлган болалар диккатининг хусусиятлари


Режа:
1.Диккат хакида умумий тушунча.
2.Диккатнинг ривожланиши.
3.Нутқида камчилиги булган болалар диккатининг узига хослиги.
Таянч иборалар: турғунлик, тўпланганлик, йўналтириш, таксимлаш ва кўламлилик.
1.Диккат х,акида умумий тушунча
Диккат - айрим предмет ва ходисаларнинг бир вактда бошкалардан четга олишда энг яхши аксини таъминловчи инсон рухий фаолиятининг хусусияти.
Диккатнинг асосий вазифалари:

  • айни вактда психологик ва физиологик жараёнлар кераклигини фаоллаштириш ва кераксизини тухтатиш;

  • эхтиёжларига кура келиб тушаётган маълумотни ташкилий ва максадли танлаб олишга ёрдам бериш;

  • бир хил объект ёки фаолият турларида психик фаолиятнинг танланувчи ва узок бир ерга тупланишини таъминлаш.

Инсон диккати беш хил асосий хоссаларга эга: тургунлик, тупланганлик, йуналтириш, таксимлаш ва куламлилик.

  1. Диккатнинг тургунлиги маълум бир объект, фаолият предметига чалгимасдан узок вакт ичида караш хусусиятида намоён булади.

  2. Диккатнинг тупланганлиги (карама-карши хислат паришонлик) бир хил объектларга диккатини каратиш ва бошкаларидан онгида мавжуд булган фаркларда намоён булади.

  3. Диккатнинг йуналтирилиши, каратилиши уни бир объектдан бошкасига, бир фаолият турдан узга турга кучирилиши сифатида тушунилади. Диккатнинг йуналтирилиши функсионал равишда икки хил турли йуналишдаги жараён билан боглик: диккатнинг каратилиши ва булиниши.

  4. Диккатни таксимлаш уни етарли бушликка сочиш (таркатиш), параллел равишда бир неча фаолият турини бажариш кобилиятидан иборат.

  5. Диккат куламлилиги одамнинг юкори диккатлигида (онгида), бир вактда сакланишга кобилиятли маълумотнинг микдори билан аникланади. Маълум белгиларга булиш мумкин булган купгина диккат турлари мавжуд:

  1. Предмет, фаолият материалига кура:

  • сенсор-персептив;

  • интеллектуал;

  • харакатлантирувчи;

  1. Йуналганлигига кура:

  • ташки;

  • ички.

  1. Акс эттирилган (таъсир килинган) богликлик ва муносабатлар хусусиятига кура:

  • эмперик;

  • назарий.

  1. Етакловчи анализаторга кура:

  • караш;

  • эшитиш;

  • кинестетик.

Бевосита диккат хеч нарса билан бошкарилмайди. Инсон кизикишлари ва эхтиёжларига тугри келадиган объектга каратилган диккат бундан мустасно. Намоён буладиган диккат - махсус воситалар ёрдамида, масалан имо- ишоралар, сузлар, курсатиш белгилари билан бошкарилади.
Ихтиёрсиз диккат-ирода иштироки билан боглик эмас. Ихтиёрий диккат

  • ирода оркали бошкарилишини уз ичига олади.

Хиссий диккат - хиссиёт ва сезиш аъзолари танланувчи иши билан боглик.

  1. Диккатнинг ривожланиши

Диккат сезиларли даражада ёшга кура узгарадиган асосий юкори нерв фаолияти жараёнлари ривожланиши даражасига боглик.
Бола хаётининг биринчи йилида кандайдир вакт ичида у ёки бу предмет билан шугулланиши мумкин, бирок бунда унинг диккати хали тургун эмас. Беихтиёр диккат шаклланишининг шу бошлангич даври шу билан тавсифланадики, бола ранг-баранг нарсаларни куриб, баланд товушларни эшитиб, вакт утиши билан янада суст, секин таниш булган кузгатувчиларга эътибор беришни бошлайди.
2 ёшга бориб у нарсаларни куриб чикиб, кули билан бошкариб, узок вакт уларда диккатини тулмайди. Бу ёшда боланинг нутқка эга булиш билан боглик булган ихтиёрий диккат белгилари юзага келади.

  1. 4 ёшда болалар купгина предмет ва ходисалар билан кизикишни бошлайди, катталарни диккат билан эшитади, соатлаб улар ишини кузатади ва узлари уз олдига муайян вазифаларни куйишга кобилиятли булади. Уларнинг диккати бир жойга тупланган булиши мумкин, бирок хали хам етарли даражада тургун була олмайди.

Катта мактабгача булган ёшда диккат тургунлиги анча олиб боради. Бирок болалар хали уни яхши бошкара олмайди. Улар узок вакт кандайдир предметни кидира олмайди, диккатини туплай олмайди. Ихтиёрий диккат мактабгача ёшда хали суст ривожланган ва боланинг фаолияти унинг ривожланишига катта таъсир курсатади, булар катталар ишини бажариш хамда уйин уйнашдан иборат. Уйин уни кузатувчанликка, муайян коидаларни бажаришга ургатади, иродасини тарбиялайди.
Мактабдаги укиш, билимларини эгаллаш жараёни - буларнинг барчаси кичик ёш укув юзага келадиган кизикишлар натижасида, хусусан укув машгулотларига булган кизикиш асосида ривожланадиган беихтиёр диккатнинг тезда усишига ёрдам беради. У нихоятда материалнинг ёркинлиги, унинг кўргазмали лиги ва аниклиги, бола хиссий сохасига булган таъсирига боглик.

  1. Нутқида камчилиги булган болалар диккатининг узига хослиги

Нутқи ривожланмаган болалар учун диккат-эътиборнинг катор хусусиятлари хакартерли: узгарувчанлик, эркин эътиборнинг паст даражадаги курсаткичлари, уз харакатларини режалаштиришдаги кийинчиликлар. Болалар масалани хал килишда турли усул ва воситаларни кидириб, шарт-шароит тахлилида кийинлик билан диккат-эътиборларини туплайдилар.
Диккат-эътиборнинг эркинлигини намоён килиш фаркида таъсир этувчининг модаллигига буйсуниши маълум булади (куриш ёки эшитиш): нутқида патологияси бор болаларда куриш шароитига караганда вазифани суз кулланмаси шароитида бажариш учун, диккат-эътиборини туплаш анча огир. Биринчи марта, ранги, шакли, фигураларнинг жойлашишига кура фарк килишда купол бузилишлар билан боглик хатоларнинг сони куплиги кузатилади.
НТР мактаб ёшига етмаган болаларда фаолият тезлигининг баркарорлиги иш жараёнида интилишни пасайишига олиб келади.
Нутқида патологияси бор болаларда диккат-эътиборни нутқ ва амалий харакат уртасида булиш, амалда бажариб булмайдиган кийин вазифа хисобланар экан. Шу билан бирга уларда ойдинлаштириш ва таъкидлаш феълидаги нутқ каршиликлари устун келади, унда нутқи сог ривожланган болалардаги каби мураккаб каршиликлар кузатувидаги феълда ва шу пайтда бажарилаётган харакатга боглик булмаган каршиликлар кузатилади.
НТР ли болаларда диккат-эътибор хатолари бутун иш давомида катнашади ва доимо мустакил эътибор килинмайди ва йукотилмайди. Хатолар феъли ва уларнинг уз вактида булиниши меъёрдан сифатли фаркланади.
Фаолият устидан назоратнинг хамма куринишлари (аввалги, хозирги, кейинги) тез шаклланмаган ёки анча бузилган булади, шу билан бирга вазифа шартларини тахлили билан боглик булгани учун, купроква назоратнинг хозирги тури кийналади (вазифани бажариш жараёнида). Кейинги назорат (натижалар буйича назорат), унинг айрим белгилари асосан педагогнинг Қўшимча ёрдами оркали куринади: кулланмани такрорлаш талаб килинади, намунани курсатиш, аник курсатмалар ва б. Нутқи ривожланмаган болаларнинг эркин диккат- эътиборининг хусусиятлари чалгитиш харктерида намоён булади. Нутқи сог болалар учун «тажриба утказувчига» фаолияти жараёнида чалгитишга интилиш характерли (болалар тажриба утказувчига караб, у ёки бу вазифани тугри ёки нотугри бажаришганини унинг таъсиридан аниклашга харакат килишади), нутқида патологияси бор болалар учун эса купинча чалгитишнинг куйидаги куринишлари булади: «деразага каради (атрофга)», «вазифа билан боглик булмаган харакатларни амалга оширади». Нутқи огир бузилган болаларда эркин диккат-эътиборнинг паст даражадалиги уларнинг
шаклланмаганлигига ёки фаолият тузилишининг бузилишига олиб келади (О.Н.Усанова, Ю.Ф.Гаргуша).
Амалий топшириқ :
“Икки кисмли кундалик” график органайзерини тулдиринг.
Куйида келтитирилган жадвалнинг биринчи кисмида меъёрда ривожланган болалар диккатининг хусусиятларини келтиринг. Жадвалнинг иккинчи кисмида нутқида камчилиги булган болалар диккатининг ривожланиш курсаткичларини мисоллар асосида келтиринг

Болаларда диккат хусусиятларининг намоён булиши

Меъёрда ривожланган болалар

нутқида камчилиги булган болалар

1.

1.

2.

2.

3.

3.

4.

4.

5.

5.


Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish