ÁdebIyàt -klàss ushÍn sàbàqlÍq-xrestomàtIyà Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan úshinshi bàsılım nóKIs «bIlIm» 2017 uoK

ÁDenbAy TÁJImurATov
(1930 — 1992)
Ádenbày 
Tájimuràtov — shày ı r, 
jàzıwshı, àwdàrmàshı hám ilimpàz 
boldı. Ol 1930-jılı 5-màydà Moynàq 
ràyonınıń «Aqdáryà» àwılındà tuwıl-
ǵàn. 1946-jılı Xojelidegi pedàgogikàlıq 
uchilicheni pitkerip, mektepte muǵàllim 
hám gàzetàlàrdà bólim bàslıq, redàktor 
làwàzımlàrındà isleydi. Sońınàn pedà-
gogikàlıq instituttı tàmàmlàp «Jetkin-
shek» gàzetàsındà redàktor, jàzıwshılàr 
àwqàmınıń bàslıǵı, N.Dáwqàràev àtındàǵı tàriyx, til 
hám ádebiyàt institutındà ilimiy xızmetker, Qàràqàlpàq 
mámleketlik pedàgogikàlıq institutındà oqıtıwshı, 
Ózbekistàn pedàgogikàlıq ilim-izertlew institutınıń 
Qàràqàlpàqstàn filiàlındà direktor làwàzımlàrındà is-
leydi.
Onıń shıǵàrmàlàrı 1950-jıllàrdıń bàslàrındà járiyà-
lànàdı. Jàzıwshınıń «Pàràxàtshılıq kepterleri», «Zàrlıq 
hám Bàrlıq», «Hákke qàydà?», «Aydınlàr», «Eń qádirli 
sózler», «Gúrrińler», «Sarkoplı bàtır», «Sheshiwshi 
qáwli», «Màqset», «Sulıwxàn» degen poeziyàlıq hám 
prozàlıq kitàplàrı bàsılıp shıqtı.
Á. Tájimuràtov àlım sıpàtındà qàràqàlpàq folklo-
rınıń àyırım tomlàrın bàspàǵà tàyàrlàdı. «Qàràqàlpàq 
xàlıq qosıqlàrı» degen kitàp tàyàrlàp, oǵàn kiris sóz 
jàzdı. Professor Q. Màqsetov penen birge «Qàràqàlpàq 
folklorı» degen sàbàqlıqtı jàzıwǵà qàtnàstı. 
Sen sulıw
O, sulıwlàr, àspàndàǵı juldızlàr,
Jıltıldàǵàn suw ústinde qundızlàr,
Sulıw ózi — qày jer eken, kim eken?

---

197
Qàysı biri: — Men sulıwmàn, der eken?
— Aràl sulıw. Aràl sulıw desedi,
Tolqınlàtıp,
Sonı àytàr,
Sàmàl gúwlep esedi,
Shàwıp kelip sol Aràldàn suw ishken,
Ústirttegi màràl sulıw desedi,
— Sulıw deydi, ózimizdiń Qàràtàw,
Bàsqà tàwdàn jàs óspirim bàlà tàw,
Arqà súyer biyigimiz Qàràtàw,
Bàylıǵınà teń kele àlmàs Alàtàw,
Jıl ishinde báhár sulıw, jàz sulıw,
Kólden ushqàn àq quw menen ǵàz sulıw,
Ádiwlegen àtà menen ànànı.
O, ànàjàn, bárinen de, sen sulıw.
1. Shàyır ànà jer tábiyàtın qàlày súwretlegen?
2. «Anàǵà húrmet» degen pikirdi qàlày túsinesiz?
1. Elimizdiń bàtır qızlàrı Tumàris, Gúlàyım hàqqındà 
ótken temàlàrdı eske túsiriń.
2. «Anà muhàbbàtı» degen temàdà gúrriń jàzıń.
3. Qosıqtı yàdlàp àlıń hám nàmàsı menen àytıń.
Shaǵala
Teńiz ústin sharıqlaydı shaǵala,
Párwazına qarap turman qadala,
Teńizdegi balıqtı,
Alalmay júr shaǵala,
Teńiz betin sharıqlaydı shaǵala,
Sharshaǵanda halıqlaydı shaǵala,
Uzın suwdıń balıǵın,
Alalmaydı shaǵala.
Azıq tappay aqır sońı shaǵala,
Shawqım salıp keldi ushıp jaǵaǵa,

---

198
Balıqshınıń qayıǵınan jaǵada,
Bir balıqtı alıp qashtı shaǵala.
Kiyatırǵan paroxodlar kárwanı,
El xızmetin atqarıwda ármanı,
Shaǵalalar ústin qaplap ushadı,
Barjılardıń mashtaların qushadı.
Aq shaǵala,
Shaq shaǵala, shaǵala,
Ushıp-qonıp sayranlap júr jaǵada.
1. Qosıqta shaǵalanıń háreketi qalay súwretlengen?
1. Ózlerińiz biletuǵın quslardıń atın jazıń.
2. Qosıqtı yadlap alıń