Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

XALÍQTAN ASQAN DANA JOQ
Meyli Aplatun bol, Elastun bol ya,
Óz kewlińdi óziń sanamaǵıl toq,
Meyli alıp desin, ya desin mayda,
Báribir xalqıńnan asqan dana joq.
*qayxan
— kosmos

---

211
Ol qalpıp jıynaǵan sózdiń qaymaǵın
Kim júyrik, kim shaban bergen bayraǵın.
Sen de onıń qazanında qaynadıń,
Bile-bilseń xalıqtan asqan dana joq.
Xalıqtı qarapayım, ladanǵoy deme,
Onda insanlıqtan etpegil táme,
Ándiyshe artılǵan bir ushan keme,
Bile-bilseń xalıqtan asqan dana joq.
Ol alım, hám dana, hám fáylasufdur,
Sadası da bardı, bilgishi kópdur.
Qayda júrseń — basına taj etip júr,
Qıyal súrseń xalıqtan asqan dana joq.
Tartılsa shól bolar, tassa okean,
Tawdı titiretken mártligi ayan.
Zaman barda ol bar, ol barda zaman,
Qulaq túrseń xalıqtan asqan dana joq.
Aldımda asıma qattırǵan aǵıw,
Tuwısqanlıq eris, doslıq arqawı,
Qaraqalpaq — meniń súyengen tawım,
Meniń ushın onnan asqan dana joq ...
Soraw hám tapsırmalar
1. Shayırdıń qosıqlar toplamları neshinshi jıllardan baslap járiyalana basladı 
hám qanday qosıqlar toplamların bilesiz?
2. Shayır balalarǵa arnalǵan qanday saxnalıq shıǵarmalar jazdı?
3. Shayırdı «Áyledi», «Nalınba» qosıqlarında shayır adamnıń jasawı, ómir súriw 
tirishiligi haqqında pikirlerin qalayınsha bildiredi?
4. «Nalınba» qosıǵndaǵı: «Eglenbekke hasla bermeydi pursat,
Dártińe jaraydı aqıl-parasat»,
— degen qatarlardan neni túsindińiz, pikirińizdi aytıń.
5. «Xalıqtan asqan dana joq», qosıǵınıń ideyalıq mazmunın aytıp beriń.

---

212
MURATBAY NÍZANOV
(1951)
Ómiri hám dóretiwshiligi. 
M. Nızanov 1951-
jılı Kegeyli rayonında tuwılǵan.
 
Orta mektepti 
tamamlaǵannan 
soń 
Qaraqalpaq 
mámleketlik 
universitetin sırttan oqıp pitkeredi. Xızmet jo-
lın ózi tuwılǵan rayondaǵı M. Jumanazarov 
atındaǵı xojalıqta jumısshı, «Paxtakor» sport já-
miyetinde instruktor bolıp islewden baslaǵan.
M. Nızanovtıń ómiri hám dóretiwshilik jolı bas-
pasóz ornı hám kitap baspası, televidenie hám 
kino mádeniyatı menen tıǵız baylanıslı. Bunı biz 
rayonlıq gazetada, «Jetkinshek», «Sovet Qaraqal-
paqstanı» (házirgi «Erkin Qaraqalpaqstan») gaze-
talarında 
ádebiy 
xızmetker, 
Qaraqalpaqstan 
televideniesi hám radioesittiriw komitetinde aǵa redaktor, bas redaktor, 
televidenie boyınsha baslıqtıń orınbasarı, «Aral» jurnalınıń bas redaktorı, 
«Qaraqalpaqstan» baspasınıń direktorı, «Qaraqalpaqfilmniń» direktorı 
bolıp islegen jıllarınan jaqsı bilemiz. Házirgi kúnde bolsa «Bilim» 
baspasınıń direktorı bolıp islep atır. 1991-jıldan Jazıwshılar awqamınıń 
aǵzası.
M. Nızanov dóretiwshilik jolın qosıq jazıwdan baslaǵan. Satira janrına 
ótiwine áskeriy xızmette júrgen dáwirlerde ataqlı túrk jazıwshısı Aziz 
Nesinniń «Musht ketti» degen kitabınıń tosattan qolına túsip qalıwı 
birden-bir sebep bolǵanlıǵın jazıwshı, shayır hám jurnalist Bazarbay 
Seytaev penen sáwbetlesiwinde atap ótedi. Jazıwshınıń «Qassaptıń túsi» 
dep atalǵan tuńǵısh satiralıq gúrrińi Kegeyli rayonlıq gazetasında 1971-
jılı basılıp shıǵadı. 
Satira janrın tereńnen meńgerip alǵan jazıwshınıń «Usınday da bo-
ladı», «Kúlkim keledi», «Nıshana», «Sizge bolmaydı», «Adam kúl-
dirgeni ushın», «Jat jurttaǵı jeti kún», «Irasın aytsań uradı», «Adam 
jamanlasań zeyniń ashıladı», «Eki qanxor», «Ǵáziyne», «Jaqında qızıq 
boladı», «Aqshagúl», «Aqıret uyqısı», «Dushpan», «Ashıq bolmaǵan kim 
bar» sıyaqlı gúrrińler, povestler, romanları basılıp shıqsa, «Eki dúnyanıń 
áweresi», «Ólimnen uyat kúshli» komediyaları menen «Ziywar» muzıkalı 

---

213
draması saxnada qoyıldı. M. Nızanov poeziya janrında da qálemin sınap 
kórip 2012-jılı «Sen hám men» atlı qosıqlar toplamın bastırıp shıǵardı.
Ol sońǵı jılları kinoscenarist jazıwshı sıpatında «Tank», «Urı», «Ku-
rort», «Qaysar», «Mehrigiya-márgiya», «Qorǵan» sıyaqlı kinofilmleri me-
nen keń jurtshılıqqa tanıldı. 
Jazıwshınıń qáleminen dóretilgen satiralıq gúrrińlerinde kúndelikli 
turmısımızda jiyi ushırasatuǵın unamsız hám kúlkili hádiyseler qızıqlı 
súwretlenedi. Mısalı, «Ákeniń húrmeti» gúrrińinde bas redaktorınan
ákeniń húrmeti haqqında maqala jazıw ushın tapsırma alǵan jurnalist 
jorası Dosmurza menen hám ashınarlı hám qızıqlı bir waqıyanıń gú-
wası boladı. Gúrrińde Qutlımurat degen adamnıń óz ákesin tirisinde 
múriwbet (qariyalar) úyine aparıp taslap, ólgennen soń basına jurt tań 
qalǵanday úlken sawlatlı maqbara saldırǵanlıǵı áshkara etiledi. Jazıwshı 
gúrriń qaharmanı Qutlımurattıń obrazı arqalı, usınday eki júzli hám 
óz áke-sheshesine de miyrimi túspeytuǵın ayırım adamlardı qatań sınǵa 
aladı. 
M. Nızanov usınday pidayı xızmetleri ushın 1999-jilı «Doslıq» ordeni 
menen sıylıqlansa, 2012-jılı «Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı» húrmetli 
ataǵına miyasar boldı.