Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

JIYENBAY IZBASQANOV
(1949)
Ómiri hám dóretiwshiligi. 
Belgili talant iyesi 
Jiyenbay Izbasqanov 1949-jılı 12-iyunde Shomanay 
rayonında 
tuwılǵan. 
Ol 
1972-jilı 
Qaraqalpaq 
Mámleketlik universitetin pitkerip, tuwılǵan rayo-
nında muǵallim, sońınan Qaraqalpaqstan tele-
videniesi hám radioesittiriw komitetinde redaktor 
(1973 — 1982) 
«Jetkinshek» 
gazetasınıń 
bólim 
baslıǵı 
(1982 — 1985), 
Jazıwshılar 
awqamında 
juwaplı xatker (1985 — 1989), sońınan baspa sóz 
hám 
kitap 
sawdası 
boyınsha 
Qaraqalpaqstan 
Mámleketlik komiteti baslıǵınıń orınbasarı, «Qara-
qalpaqstan» 
baspasınıń 
bas 
redaktorı, 
Qara-
qalpaqstan Jazıwshılar awqamında ádebiy xızmetker bolıp islegen.
Jiyenbay Izbasqanov 1982-jıldan Jazıwshılar awqamınıń aǵzası.
Shayır bir qosıǵın «Poeziya ómirimniń ózegi» dep biykarǵa jırla-
maǵan. Poeziya janrına ayrıqsha ıqlas qoyǵan talant iyesiniń búgingi 
kúnge shekem «Tulpar haqqında ballada» (1975), «Jaz ótkende»(1979), 
«Lirika dápterinen» (1982), «Balalıqtıń nesin aytasań» (1984), «Ómirge 
qushtarlıq» (1987), «Muhabbattıń almaz qırları» (1990), «Muhabbat lirası» 
(1992), Tańlamalı shıǵarmaları «Men kútken kún» (1993), «Jollarım 
uzaq» (1995), «Saǵınısh paslı» (2009) sıyaqlı birneshe poeziyalıq top-
lamları basılıp shıqtı.

---

204
Shayırdıń 2000-jılı «Saylandı shıǵarmaları» nıń 1 tomlıǵı basılıp 
shıǵıp, bul toplamı ushın Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq Mámleketlik 
sıylıǵınıń laureatı boldı.
Jiyenbay Izbasqanov dúnya xalıqları dúrdanalarınan A.S.Pushkinniń, 
M. Yu. Lermontovtıń, 
A. Fettiń, 
Danilovtıń, 
V. A. Jukovskiydiń,
E. Evtushenkonıń, 
A. Aripovtıń, 
A. Matjannıń, 
Shawket 
Raxmannıń,
G. Apolliperdiń, Pol Elyuardıń, Ilya Chavchavadzeniń, Federiko Garsio 
Lorkanıń, Gyoteniń h.t.b. shayırlardıń shıǵarmaların qaraqalpaq tiline 
awdaradı. Bul kórkem awdarmalar óz gezeginde shayırdıń dúnya áde-
biyatı úlgileri menen jaqınnan tanısıwına keń múmkinshilik jaratadı.
J. Izbasqanovtıń «Tuwılǵan jerge» dep atalǵan dáslepki lirikalıq qosı-
ǵında insan ushın tuwılǵan jer quyash bolsa, insan tereń tamır bolıp 
pitken bir daraq, yaki bolmasa quyashqa baqqan ayǵabaǵar. Insan bala-
sınıń aradan qansha waqıt ótiwine qaramastan alıslarda qalǵan awılına, 
shoq balalıǵı ótken tuwǵan jerine saǵınısh sezimleri menen umtılıp 
jasaytuǵınlıǵın sheber súwretley alǵan. Shayırdıń tuwılǵan jer haqqında 
oyları jıldan-jılǵa tolısıp, bayıp barǵanlıǵın «Tuwılǵan jer saǵınıshı» 
qosıǵınan da kóriwimizge boladı.
J. Izbasqanovtıń qáleminen dóregen «Tuwılǵan jerdiń tútini», «Aǵjap 
jaǵalıǵı», «Balalıq shaǵım», «Awıllar», «Ah, awıldıń altın aqshamları», 
«Tuwǵan jerdiń keń dalaları», «Tuwılǵan jer tolǵawı», «Tatlı eken awıl 
tárepte» h.t.b. qosıqları birin-biri qaytalamastan, ideyalıq-tematikalıq jaq-
tan da tolısıp baradı.
Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq shayırı J. Izbasqanov házirgi 
dáwir qaraqalpaq poeziyasın eki, úsh, tórt qatarlı qosıqlar hám 
klassikalıq poeziyamızdıń dástúrlik úlgileri menen birge verlibr (erkin) 
formasındaǵı qosıqları, elegiya janrları menen de bayıtıp bardı. Shayırdıń 
«Ótemis», «Qamal», «Tınımsız oylar yamasa oqıwshıma xat» poemaları 
da bar.