|
QÍDÍRBAY SAYÍPOV
(poemadan úzindi)
1.
Seni eslesem gúller tergim keledi,
Muzeylerge barıp kórgim keledi,
Egiz kibi birge júrgen kúnimdi,
Jas áwladqa aytıp bergim keledi.
32
Kishipeyil, aq kókirek múlayım,
Kórgende ashılar kewil sarayım,
Qarshadaydan qasımda edi, Qıdırbay,
Júrek súygen jas ómirin jazayın!
Jazdıń kúni jelpingen jel, jipek jel,
Janǵa ráhát baǵısh eter biymálel,
Biz júrippız aymaǵında araldıń,
Qıdırbaydıń ata-anası bolǵan jer.
Írǵalısıp basqan jerdıń bólegin,
Atızlarda altın masaq, mol egin,
Tábiyattıń túńgi sulıw kórkine,
Íshqı ketip, shulǵıp turdı júregi.
Úndemeydi aqıl huwshı dalada,
Kóz nıshanı saylar menen salada,
Kózge ısıq kóringendey kórkemlik,
Esine bul ullı eles salama?!
Bazda turıp qalıp, uzaq oylanıp,
Bazda átirapqa qarap urlanıp,
Bazda kókti, ál-aspandı gózleydi,
Jas búrkittey ushpaq ushın qomlanıp.
Aydın shalqar Araldı da sharlaydı,
Aq jol tolqın arǵımaqtay harlaydı,
Uzaq-uzaq, buldır-buldır kóringen,
Tóbelerdi, biyiklerdi barlaydı.
Jas kewili tınım tappay talpınıp,
Turǵan yańlı keste sızıq tartılıp,
Baǵlar kózge buwdaq-buwdaq kóriner,
Gújimler tur japıraqtan «júk» artıp.
Máńgi ashıldı el tılegi, el baxtı,
Kózi toymas kórip turǵan elattı,
Tún tábiyat túrli túske bólenip,
Qulpı dónip kórinip tur ay jaqtı.
33
Asqar tawlar álwan-álwan qabatlı,
Qızıllanǵan qırman yańlı qımbatlı,
Aq qaǵazǵa túsirsem dep barlıǵın,
Oylanadı sulıw jigit sımbatlı.
Baǵ ishinde ósip turǵan bir gúldiń,
Shaqasında sayrap turǵan búlbúldiń,
Bári tur ǵoy qıl qálemniń ushında,
Keregindey shayırlıǵı bay tildıń.
Sóyler edi Qıdırbayda qıl qálem,
Kúndey kúlip turǵanday-aq bar qálem,
Der edi er, — bul dúnyadan mol dámem,
Shayırlarday sheshen bolıp tuwılsam.
Qıyal etip buzbay sulıw sayranın,
Araladı sala menen sayların,
Sol júrgende aymaǵında araldıń,
Bilip aldım júrektegi ármanın.
Kózdi tartqan kórkem sulıw dalanıń,
Tıńga ornaǵan álwan-álwan qalanıń,
Tereń oylap ótken, keler ómirdıń —
Kózim kórdi súwretlerdi salǵanın...
2.
Órnekli el — ullı ómirdıń órinde,
Tebirendirip turǵan eldiń jerinde.
Qıdırbayǵa taǵı talay jolıqtım,
Otır eken teatrdıń tórinde.
Saǵınǵanday saxnaǵa qarasam,
Sulıw kórinis tartqan eken orasan.
Janıp, kúyip juwap berdi bawırım,
Bunıń ne dep Qıdırbaydan sorasam.
— Anaw, Aral, mine Ernazar qorǵanı,
Mártlik penen bolǵan eldıń qurbanı,
3 — Ádebiyat, 9-klass
34
Tap usıman Ernazardı atqan jer,
El perzenti jer qushaqlap jatqan jer.
Dep Berdaq pyesanıń maketin dúzip,
Kemisin toltırıp, artıǵın gúzep,
Saxnanıń ustası sheber Qıdırbay,
Talantın kórsetti barınsha bezep.
Atanıń saqalın, ananıń shashın,
Babalardıń oqıp, dástúr murasın,
Aqıl oyı menen birdey dúzetti,
Jańa jaylar menen eski murasın.
Qıdırbay qolınan qulpı gúl endi,
Saxnamız sulıwlanıp gúllendi,
Ar-namıslı uldı, tasqın talanttı,
Xalıq umıtar ma súyikli uldı...
3.
Qıdırbaydıń Juman tuwǵan aǵası,
Juman jaqsı adam hesh joq bahası,
Kishipeyil, aq kókirek, hasıl jan,
Jaylaǵanı Aral tenız jaǵası.
Juman jastan Qıdırbaydıń panası,
Misli kishkentaydan ata-anası,
Qıdırbaydı jaslayınan oqıtıp,
Óssin degen ullı tilek sanası.
Qapa bolma jan bawırım, kúndey kúl,
Usı bastan dos-dushpandı tanıy bil,
Qıdırbaydı balasınday saqladı,
Janday súygen jan jeńgesi Orıngúl.
Jas basınan tárbiyalap ósirdi,
Kiyindirdi, qoldan pallar ishirdi,
Qıdırbaydı tuńǵıshınday álpeshlep,
Erkelese balalıǵın keshirdi.
35
Qıdırbaydıń ósip sezim-sanası,
Órnek boldı ómiriniń sanası,
Tashkenttegi ustazlarǵa tanılıp,
Ósip shıqtı Qaraqalpaq balası.
Bir kún edi ómirimniń bos kúni,
Tap usı kún kewilimniń bos kúni,
Qıdırıp bardım Qıdırbaydıń úyine,
Quwanıstıq kelgen yańli qos kúni.
Apaq-shapaq bolıp qaldıq sóylesip,
Sózler ketti bir-birine úylesip.
Hár saparı altın sandıq ashılar,
Burınnan-aq júrek ketken júylesip.
— Jolmurza aǵa, — dep sóz baslap Qıdırbay,
Irkildi de qaldı, sońın aytalmay,
Nege ekenin bilmey, men de qısıldım,
Dedi — búgin shıqtım heshbir jata almay...?!
— Ne bop qaldı, salamatlıq sawlıq pa?!
— Kózim tústi bir qızılsha jawlıqqa...!
— Qaraǵım-aw tanıstıńba burınnan,
— Óz-ózime dep júrippen hawlıqpa!
— Atı jónin bolarma eken biliwge?!
— Bir wádeni qoyıp edik búginge!
— Nókiste me, qızalaqtıń atı kim?
— Atı Záwre, qayıl ómir súriwge!
Bir-birine bop ekewi janajan,
Erli-zayıp ómir súrdi jańadan,
Súygen júrek saltanatlı kún kórip,
Eki jas jasay berdi mehriban!
... Oy qıyalı mánziline jete almay,
Oy tolqını menen túnde jata almay,
Ótken ásır, órtengen jer órtli el,
Kóz aldına kelip turar qatarlay.
36
Ótken ómir, ata-baba, anamız,
Uzaq bolsadaǵı dáwir aramız,
Salıw ushın ótken ómir súwretin,
Qıl qálemdi birden qolǵa alamız.
Óz úyinde ustaxana ishinde,
Usı bıyıl iyul ayınıń ishinde,
Talwaslanıp tolǵanadı Qıdırbay,
Ullı oyda kúndiz benen keshinde.
Teńizlerde tolqın basa suw betin,
Úyrek ǵazlar iyeleydi kól shetin,
Bir kúnleri jazıwshılar jayına,
Alıp keldi Kúnxojanıń súwretin.
Túnergen túnekten bir shıraq qılıp,
Ádebiyat ómirine bay qılıp,
Tawap etip Kúnxojanıń súwretin,
Kórgen adam qaldı birden jaqtırıp.
Taǵı oy tuwıp usı jıldıń gúzinen,
Ilham alıp hárbir aytqan sózinen,
Ay nurında Ájiniyazdı esleydi,
Sulıw súlder bir-bir ushıp kózinen.
Uyqılaǵanda túsi boldı Ájiniyaz,
Sózleriniń bası boldı Ájiniyaz,
Ájiniyazdı duyım jurtqa tanıtpaq,
Oylarınıń eń hasılı Ájiniyaz.
Sayran etip kiyigindey dalanıń,
Talay sızdı tileginiń talabın,
Jıl jılısıp aylar-ayǵa almastı,
Jaǵa almadı oyındaǵı shıraǵın.
Jas júregi tolqınlaydı, tuwlaydı,
Tuwlaǵanda qos qulaǵı shuwlaydı,
Ájiniyazdıń túri-túsin eleslep,
Titirkenip tula boyı juwlaydı.
37
Bas qatırıp úsh júz alpıs kúninde,
Uyqılamastan talay kútti túninde,
Barlıq oyı, aqıl-huwshı berilgen,
Aytar sózi Ájiniyazdıń jóninde.
Ráń-báreń boyaw kisti qolǵa alıp,
Bir oyınan bir oy tuwıp jańarıp,
Aqırında Ájiniyazdı tapqanday,
Súwret saldı, isi ketti ońlanıp.
Jas súwretshi ashıp tariyx tomların,
Talant penen nurlandırdı tańların,
Ótmishtegi babalarǵa jan berip,
Eritkendey qıstıń qatqan tońların.
Jan bawırım ózi edi ónerpaz,
Jandı súygen jadıraǵan kewli jaz,
Qayta dórep biziń jańa zamanda,
Biz benen bir Kúnxoja hám Ájiniyaz.
... Mıń toǵız júz jetpis ekinshi jılı,
Oktyabr ayınıń jigirma biri,
Qıdırbay biz benen máńgi xoshlasıp,
Erte qazan urdı, baǵında gúli.
Sol kúni yadımda zarlı ún shıqqan,
Qap-qara bult qaplap aspan tunshıqqan,
Qıdırbay biz benen máńgi xoshlasıp,
Bult artına jasırındı kún shıqpay.
Haqıyqatlıq azamattıń tiregi,
Urpaqları aman bolǵay tilegim,
Ózi ólgen menen isi ólmeydi,
Jaqsılarda Qıdırbaydıń júregi.
Yanvar, 1982-jıl.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
