|
Soraw hám tapsırmalar
1. G. Esåmuràtîvànıń qàndày prîzàlıq shıǵàrmàlàrın bilåsiz?
2. «Dúwendegi dápter» povestinde balalıq dáwir waqıyalarınıń eske túsiriliwi,
ata-ananıń ornı qalay bayanlanǵan? Oqıp, aytıp beriń.
3. Dúwden degende neni túsinemiz, onı qızlar ne sebep izleydi?
4. Birinshi patefon adamlarda qanday qızıǵıwshılıq oyatadı?
5. Povestte dáwir haqıyqatlıǵınıń súwretleniwine dıqqat bóliń, adamlardıń ob-
razı qalay jasalǵan?
6. «Kók shayı kóylegim» bólimin oqıp, mazmunın aytıp beriń.
7. «Júziw jarısı» bólimindegi balalardıń oyınınıń súwretleniwine itibar beriń
hám pikirińizdi bildiriń.
8. «Júziw jarısı» bóliminde qızdıń bası ne ushın jarıladı hám Hásenbaydıń
suwǵa ketiw sebebi neden?
9. Jàzıwshınıń gúrrińlårindå qàndày másålålår qîzǵàlǵàn, àytıp båriń.
10. Jàzıwshınıń qàysı shıǵàrmàsın oqıdıńız? Shıǵàrmà hàqqındà sóylåp båriń.
186
TÎLÍBÀY QÀBULÎV
(1939—2006)
Ómiri hám dóråtiwshiligi
. Tîlıbày Qàbulîv
1939-jılı, 10-màydà Qàràózåk ràyînınıń Qàràbuǵà
àwılındà tuwılǵàn. Qàràqàlpàq mámlåkåtlik påd-
institutın
pitkårgånnån
sîń,
«Qàràqalpàqstàn»
bàspàsınıń bólim bàslıǵı, Råspublikàlıq Jàzıwshılàr
àwqàmınıń juwàplı õàtkåri, «Ámiwdáryà» jurnà-
lınıń bàs rådàktîrı, Qàràqàlpàqstàn Málimlåmå
àgåntligindå àǵà rådàktîr làwàzımlàrındà islådi.
T. Qàbulîv
1976-jıldàn
Jàzıwshılàr
àwqàmınıń
àǵzàsı bîldı.
T. Qàbulîvtıń
dóråtiwshilik
jîlı
60-jıllàrdàn
bàslànıp, lirikàlıq qîsıqlàr jàzıw månån birgå
lirî-epikàlıq jànrdà bir qàtàr bàllàdàlàr, pîemàlàr,
bàlàlàr ushın ertåk pîemàlàr dóråtti. Shàyırdıń «Qàràbuǵà» (1964),
«Àshıǵıńmàn» (1968), «Diydàr» (1972), «Pátullà zîr» (1974), «Sån
tuwılǵàn àqshàmı» (1981), «Sån måni qutlıqlà» (1989), «Pándiw-násiyàt»
(1995) sıyàqlı qîsıqlàr tîplàmlàrı qàràqàlpàq tilindå jàrıq kórdi.
Shàyır óziniń pútkil dóråtiwshilik táǵdirin qîsıq pånån bàylànıstıràdı
hám bunı «Diydàr» dågån qîsıǵındà «Diydàr nåsip dåydi, nåsip etkåy,
Nåsiybåmdi måyli qîsıq etkåy» dåp, óziniń ırısqı-nåsiybåsin qîsıqtàn
izlågån lirikàlıq qàhàrmànnıń kålbåti kórinip turàdı.
Shàyırdıń lirikàlıq qîsıqlàrınıń idåyà-tåmàtikàsı tîplàmnàn tîplàmǵà
ótkån sàyın bàyıp, ràwàjlànıp bàrǵànlıǵın àńlàymız. «Sån måni qutlıqlà»
tîplàmınà kirgån «Juwàpkårshilik» qîsıǵındà shàyır õàlqımızdıń bir
pårzånti sıpàtındà àldınà qîyǵàn àzàmàtlıq wàzıypàsın durıs såzådi hám
óz oqıwshısın dà hárbir iskå juwàpkårshilik pånån qàràwǵà shàqıràdı:
Shàyırdıń sîńǵı jıllàrı jàzılǵàn «Pándiw-násiyàt» qîsıqlàr tîplàmınıń
àtınàn kórinip turǵànındày-àq, bul tîplàmǵà shàyırdıń tálim-tárbiyàlıq
áhmiyåtkå iyå birnåshå lirikàlıq qîsıqlàrı kirgizilgån.
Shàyırdıń «Áy, pårzåntim», «Bàlàmnıń bàlàsınà», «Ulımnıń úlkå-
ninå», «Gånjå bàlàmà», «Qızım tıńlà», «Qız pårzånt» h.t.b. lirikàlıq
qîsıqlàrınıń hárbirindågi ul-qızınà àytqàn àqıl-násiyàt qàtàrlàrınàn qálå-
gån àdàm úlgi àlsà bîlàdı.
187
Shàyırdıń sîńǵı jıllàrdàǵı birqànshà qîsıqlàrındà õàlıqlàr dîslıǵı
tåmàsı månån elimizdiń ǵáråzsizlikkå erisiwin tîlıp-tàsıp jırlàwǵà «Biz
någå súyåmiz, Ózbåkstàndı?!», «Ǵáråzsizlik», «Ózbåkstàn», h.t.b. qîsıq-
làrındà kåń orın bårilgån. Mısàlı, shàyır «Bul álåmdå onnàn ullı Wàtàn
jîq» qîsıǵındà búgingi Ózbåkstànnıń ǵáråzsiz el bîlǵànlıǵın «Ǵáråz-
sizlik nur shàshıp tur tóbåńnån, bul álåmdå bunnàn àrtıq zàmàn jîq»
dåp màqtànısh såzimlåri månån jırlàsà, «Ózbåkstàn» qîsıǵındà shàyır usı
idåyàlàrın elå då tåråńlåstirådi.
Shàyır T. Qàbulîvtıń óz zàmànı månån àyàq qîsıp jàsàǵànlıǵın ózi
månån zàmànlàs ullı tàlànt iyålårinå hám dîs-yàrànlàrınà, jàqınlàrınà
àrnàp jàzǵàn qîsıqlàrı månån birgå dáwir ruwõın sáwlålåndiriwshi
ekîlîgiyàlıq màshqàlàlàrǵà àrnàlǵàn «Àràl», «Gónå jurttà», «Àràl kåråk-
dur», «Qàràqàlpàqstàndı qàlày súymåssåń?» qîsıqlàrı àyqın dálillåydi.
T. Qàbulîv tåmàtikàlıq jàqtàn bày lirikàlıq qîsıqlàr jàzıw månån
«Qáwåndår bàlà», «Izbàn qàràqshı» bàllàdàlàrı månån «Àshkózlår» ertåk
shıǵàrmàsın hám «Pátullà zîr» pîemàsın dóråtådi.
Xalıq shayırı T. Qabulovtıń kóplegen lirikalıq qosıqlarına, solardan:
«Assalawma áleykum» qosıǵına Sharapatdin Paxratdinov, «Eń jaqsı
namaǵa janım sadaǵa» qosıǵına Ǵaniy Amaniyazov, «Kel, Jayhunnıń
boylarına» qosıǵına Najimatdin Muxammedinov, «Bir ájayıp bostan
bul» qosıǵına Álimjan Xalimov, «Ózbekstansań» qosıǵına Q. Xilalov,
«Aralasam áziz úlkeni» hám «Seni súygen edim student waqta»
qosıqlarına Nurman Muwsaev sıyaqlı talantlı kompozitorlarımız jaǵımlı
namalar jazıp qosıqshılarımız tárepinen sheber atqarılıp kiyatır.
T. Qàbulîvtıń «Àshkózlår» ertåk shıǵàrmàsınıń tárbiyàlıq áhmiyåti
oǵàdà kúshli bårilgån. Ertåktiń syujåtindå àǵàyınli úsh jigit tàlàp izlåp
kåtip bàràtırıp àltın tîlı làgånniń ústinån shıǵàdı. «Àltın kórså pårishtå
jîldàn shıǵàdı» dågånindåy, endi àǵàyınli úsh jigittiń kåwlindå sumlıq
jàylàǵànlıǵı sînshålli, háttåki àǵàyinshilikti då umıtıp, dúnyà ushın
birin-biri óltiriwdıń jîllàrın izlåstirådi. Eki àǵàsı inisin qàlàǵà nànǵà
jumsàp, ol kålgånnån sîń óltiriwdi jîbàlàstırsà, inisi då sumlıqtı olàrdàn
dà ótkårip, nànnıń àràsınà uw sàlıp ákålådi. Usılàyınshà bir lágån àltın
ushın bir-birin óltiriwgå shåkåm bàrıp jåtkån tuwısqànlàrdıń háddån tıs
àshkózlik háråkåtlåri úshåwiniń då ólimi månån juwmàqlànàdı.
Shàyır bul ertåk shıǵàrmàsınıń idåyà-tåmàtikàsı àrqàlı jàslàrdı qánààt-
shıllıqqà, obàl-sàwàptı àyırà biliwgå, insàplı, bir-biråwgå miyrim-shápáátli
bîlıwǵà shàqıràdı. «Tågin dúnyà — kóz shıǵàràdı» dågånindåy, jàslàrdı óz
miynåti månån kún kåshiriwgå tárbiyàlàp bàràdı.
188
Do'stlaringiz bilan baham: |
