|
JÚZIW JARÍSÍ
Sóytip Elmurat aǵam Tashkentke oqıwǵa ketti.
—Izimnen tez-tez xat jazıp tur. Jáne, qáte jazba. Qáte jazsań, men
qapa bolaman, — dedi atına minip atırıp.
—Jaqsı oqıyman, qáte jazbayman, — dep wáde berdim. Elmurat ája-
ǵam oqıwǵa ketkende apamlar júdá qıynaldı. Sonda ol:
—Nege sonsha qıynalasız, altı ay degen demde ótip ketedi. Hám
oqıp, hám jurt kórip kelemen, — degendegi quwanıp kúlgeni ele kóz
aldımda-aw. Onıń kúlip sóylewi ózine jarasıp, ısıq júzi ábden sulıwlanıp
ketetuǵın edi.
Endi aǵam barǵan jurttıń qanday bolatuǵının bilmesem de, kúnde
túsimde kóremen. Ol jerde adamlar ayaq penen júrmey, ushıp júre-
tuǵınday kórinedi. Meniń ájaǵam kúnde ushadı-aw dep oylayman. Ája-
183
ǵalarımnıń ishindegi sol Elmurat aǵam adamǵa úyirsek hám miyirman
edi. Sonlıqtan bolsa kerek, men onı hár kúni saǵınıp, jolına qarayman
da júremen.
Bir ay degende ájaǵamnan xat keldi. Sol xatında maǵan bir abzac
arnap bılay depti:
— Saǵan neler alıp barayın? Bul jaqta sulıw oyınshıqlar júdá kóp,
jáne ájayıp tigilgen kóylekler bar, — depti. Álbette, meniń esi-dártim
oyınshıq. Quwanıp kettim de: «Ájaǵa, maǵan oyınshıq qazan-tabaq bolsa
ákel, ılay oyınshıq penen endi oynaǵım kelmeydi. Soń, aq jipek kóylek
penen maqpal komzol ákelip ber. Aqırı, men úlkeydim, jaqsı kiyim
kiygim keledi-dá ...» dep jazdım. Soraǵanımnıń bárin ákeletuǵınday
kelip quwanaman. Biraq, quwanıshlarımnıń bári biykar eken. Oyınshıq
ta, aq jipek kóylek te ákelmedi. Ózi de kelmey qaldı. Sol úmitler
menen oqıw da tarqadı.
Bizler oqıw tarqawdan oynap, oqıw baslanǵanǵa shekem qanday
tamasha oyınlar qurdıq. Sol jılı tap qaytıp oynamaytugınday qunıqtıq-
aw, oyın balasınıń bárin qaldırmadıq. Ásirese, suwǵa shomılıw, qalaq
oynaw, sırǵanaq tebiw, top oyın, top torlaw, kóshpek, taq-taq, mańlay
shertpek, jasırınbaq, ayqulash, hákke qayda, teppek, bestas, qawın-
qawın, báhár bolsa sútilmek teriw, sútilmek urıstırıw, súyrik jılıw-izi joq
oyınlar-aw. Bizlerdi oyınnan bólip analarımız shaqırıp jumsamaydı. Hás
ıssıda suwda júziw jarısı baslanadı. Onıń qızıǵı óz aldına, qayǵısı da
az emes....
Bir kúni úydiń aldında úlken hám tereń háwizde júziw jarısın
shólkemlestirdik. Ana basında Qudiyar, mına basında men, qaysısımız
burın júzip shıqsaq, sol jeńgen bolamız. Men de, ol da bir waqıtta
boyımızdı suwǵa tasladıq. Tap háwizdiń ortasına kelgende basım tasqa
tiygendey miyim solq ete qaldı. Ne bolǵanın bilmedim. Kózimniń
aldı otlı-jasıllı bolıp ketti de, alǵa qaray júze almay suwdan basımdı
kótergenimdi bilemen, basımnan qan qalay bolsa solay júzimdi juwıp
sorǵalap tur. Dógeregimdegi suwdıń ústi qıp-qızıl qan. Jaqın jerde
apam tandırǵa nan jawıp atır edi, suwdan shıǵa apama qaray juwırdım.
Bilmeymen, apamnıń ne qılǵanın. Tek:
—Há, mańlayı qurǵan, basıń jarılıp qalǵan ǵoy, — degenin bilemen.
Esimdi jıysam, basım tańıwlı eken. Ondaǵı apamnıń «qızımnıń endi
mini bolatuǵın boldı-aw» dep qıynalǵanların umıtpayman. Jazıldı-aw
degende, tańıwın alıp kórsem, shep qabaǵımnıń ústı qaq jarılǵan eken,
ǵoy. Sondaǵı qasımnıń bólingen tırtıǵı ele bilinip turadı. Háwizdiń
184
dál ortasına kelgende Qudıyar menen dúgisip qalıppız, ol da qarq
emes, bası mıńǵırday bolıp eki-úsh kúnde kele bolǵan. Taǵı qádimgi
arsız balalıq, qurbılarım Ayperi, Orıngúl, Jumamurat, Atamurat, úkele-
rim Abat, Hásenbay, Orazgúl, Tazaxan bárimiz jáne oyın qurıp júrmiz.
Áytewir oyınımızdıń izi úzilmeydi. Túslik, keshlik degendi bilmeymiz.
Ásirese, Orazgúl menen Tazaxan ılaydan oyınshıq islep oynawdı jaqsı
kóredi. Qashan olarǵa oyınshıq soǵıp aldamaǵansha, bizlerdi basqa
oyınǵa jibermeydi. Búgin men olarǵa «Qızıl qalpaq»tı oqıp bergim
keldi. Kitap oqıw dese, Hásenbaydıń jini atlanıp, oqıp bolǵansha
shıdamay, qıbırlap zorǵa otıradı. Oǵan tek oyın bolsa, tóbeles bolsa.
Onıń jáne eń jaqsı kóretuǵın oyını bir shıbıqtı at etip, hayt-shúwlep,
úylerdi aylanıp qara terge túsip, heshqanday maqsetsiz shawıp júre berse
bolǵanı. «Qızıl qalpaq»tı oqıp bolǵan soń, gil qızlar oyınshıq soǵatuǵın
boldıq. Oyınshıq soqpayın desem, keshegi soqqan oyınshıqlarımdı kepsin
dep jayıp qoyǵan jerimde ılaqlar basıp, bárin jımpıytıp buzıp ketipti.
Bunı kórip bir qıynaldım, sebebi, sol kúngi oyınshıqlarım sonday sulıw
shıǵıp edi-aw!
— Ájapa, qıylanba, jaqsı ılay ákelip beremen, demde soǵıp alasız,
— dep esheyinde oyınshıqlarımızdı ózi buzıp kete beretuǵın Hásenbay
«atın» qamshılap úlken japqa qaray shawıp alıp ótá ketti. Hahaǵa
irkilmedi. Oyınshıq soǵıw ushın jaqsı ılaydı tek úlken japtıń boyınan
alamız. Basqa, jerde jaqsı ılay joq. Bizler de izinen juwırdıq. Sebebi,
úlken jap degenniń aǵısı oǵırı pátli. Hásenbaydıń ózi kishkene jáne
óletuǵının bilmey aldına qaray oysız umtıla beredi.
Bizler de bardıq. Hásenbaydıń bir ayaǵı úlken japtıń ishinde, bir
ayaǵı jaǵada, kishkene nart shaqaǵa asılıp way-way salıp baqırıp tur.
Bizler oǵan endi jetkenimizde shaqadan, qolı sıpırılıp ketip, ol gúmbir-
sambır iyrimniń qushaǵına kirdi de dáwdey tolqınǵa aralasıp, batıp
shúmip ótá ketti. Hámmemiz bar dawsımız benen;
—Hásenbay suwǵa ketti! — dep shuwlastıq. Bizler kelgende bul jerde
basqa adam joq edi, bilmeymen qaydan jıynalǵanın, adamlar jıynaldı da
qaldı. Ómirbek aǵa birden boyın taslap, Hásenbaydı japtıń ortası menen
arǵı jaǵaǵa shıǵarıp, jerge sılq ettirip tasladı da artına aylanbastan ketip
qaldı. Bul Ómirbek aǵanıń ashıwı kelgeni. Ol kisi ashıwı kelse, dım
úndemeydi. Sógeyin dese Hásenbay esin bilmey atır. Bizler onı awnatıp
atırmız, kóp waqıtlarda jan endi. Bunnan keyin ılay alıp oyınshıq
soǵıwǵa qolımız barmadı. Hámmemiz úyge tarqastıq. Hásenbayda tús-
shıray joq, apası biyshara tek:
185
—Qulınım-aw, qaraǵım-aw, japtıń boyında ne jeyin dep ediń?! —
dep izinde sóylenip kiyatır. Onı urmaydı: sebebi: Hásenbaydıń anası
da, ákesi de jasında ólip qalǵan. Sonlıqtan aqılıǵım sherli boladı dep
erkeletedi. Úyge keldik te baspaqlarǵa ot alıwǵa atızǵa kettik. Ottı tek
paxta atızdan alıw kerek. Basqa jerden ot alsań brigadir de, apamlar
da urısadı. Óytkeni paxtanıń otaǵın qurtıw kerek. Ol jılları paxta
degen sonday otaqlı boladı, adamlar otap tawısa almaydı. Páshek degen
paxtanıń usha basına deyin oratılıp qaladı. Bir tap boyınıń ózinen
birneshe arqa páshek shıǵadı. Suwshiginin óz aldına orıp alamız. Izi-
mizdi hayallar ketpenlep ótedi. Keshke qaray kishem ot arqaladı, men
atızǵa jaqın jerge arqanlap qoyǵan baspaǵımdı jetelep úyge qayttıq.
—
Bunday jumıslar bolmasa dá ...á?! tek oynap júre berseń, —
deydi
izimde jortıp kiyatırǵan Hásenbay.
«Ózi túske shekem suwǵa ketip zorǵa jan enip otırıp, mınanıń
úyinde jatqısı kelmey, jalbırap júrgenine qara» dep kúlkim keledi ishim-
nen. Balalıq nedegen arsızlıq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
