•davr nashriyoti t o s h k e n t

Uchuvchi uchun xavfsizlik vositalari

Uchuvchi  apparat  parvoz  paytida  shikastlanib,  yerga  qulayotgan 

bo'lsa  uchuvchi  nima qilishi  kerak? Qanday qilib qulashni  sekinlatish 

mumkin?  Bu  savolga javobni  1475-yildayoq  Leonardo da Vinchi  ber- 

gan edi.  Uning eskizlaridan  birida matodan qilingan,  bir necha pishiq 

arqonlar bilan kamarlar tizimiga birlashtirilgan yengil qubba tasvirlan- 

gan,  kamarlar tizimiga tushayotgan yuk osilgan.  Qubbaning maydoni 

yetarlicha bo'lganda u tushayotib havo qarshiligini yuzaga keltiradi, bu 

qarshilik yukning tushishini sekinlashtirish va yerga yumshoq qo'nish 

uchun yetarli  bo'ladi.  Da Vinchining  loyihasi faqatgina XVIII  asrga ke­

libgina  amalda  qo'llanildi.  Birinchi  marta  parashutda  (grekcha  so'z 

para -   «qarshi» va franzuscha chute -  «tushish») sakrash  1783-yilda 

amalga oshirildi.  Uni fransuz fizigi  Lui  Lenorman  observatoriya  bino- 

sining tomidan sakrash orqali bajardi.  Birinchi parashutning qubbasi 

kit mo'ylovidan qilingan anchagina mustahkam karkasga ega edi.

Biroq 

sam olyotlar 

pay­

do 

bo'lishi 

bilan 

avvalgi 

ko'rinishdagi  parashutlardan 

foydalanish  mumkin  bo'lm ay 

qoldiqubbani  anchagina  ix- 

cham roq  qilish  talab  etilardi. 

Birinchi,  yelkaga  osiladigan 

safarxaltagataxlangan holda 

joylangan  parashut  rus  mu- 

handisi  Gleb  Yevgenyevich