•davr nashriyoti t o s h k e n t

-W.  lUchish va qo^ish uchun

3 9

da  otib  yuboradigan  mexanizm).  U 

vertikal yoki orqaga egilgan relslarga 

oYnatiladi.  Bosh  qismida  parashut 

joylashtiriladi,  o'rindiq  ostiga  yoki 

suyanchiq  orqasiga  esa  uncha  kat­

ta  bo'lmagan  qattiq  yonilg'ida  ish­

laydigan  dvigatel  o'rnatiladi.  Uchuv­

chi  samolyotni  tark  etaturib,  kabina 

qalpoqchasini  olib  tashlaydi  va  ka­

tapultatsiya  dastagini  bosadi  va  bu 

bilan  o'rindiq  dvigatelini  harakatga 

keltiradi.  O'rindiq  katta  tezlanish  bi­

lan  yuqoriga  uchib  ketadi  va  uchuv­

chini  samolyotdan  20-30  m  nariga 

olib  ketadi,  bu  bilan  uni  samolyot 

qanoti  yoki  dum  qismga  to'qnash 

kelishidan  qutqarib  qoladi.  Shundan 

keyin  uchuvchi  avtomatik  ravishda 

o'rindiqdan  yechiladi,  parashut  kon- 

teynerdan chiqadi va ochiladi.

1940-yillarning oxiridagi ilk katapultatsiya qilinuvchi o'rindiqlar un­

chalik ishonchli emasdi. O'nlabuchuvchilarhalokbo'lgach yoki mayib- 

majruh  bo'lib  qolgach,  katapultatsiya vaqtida  uchuvchining  qo'llari, 

oyoqlari va boshini o'rindiqqa mahkamlab qo'yish muhim ahamiyatga 

egaligi ayon bo'ldi. Aks holda 12-15 martagacha oshib ketgan og'irlik 

va shiddat bilan  urib turgan  havo oqimi ta ’sirida oyoq-qo'llar har to ­

monga  tortilib,  sinardi.  Burun  va  og'iz  orqali  katta  bosimda  kirgan 

havo  o'pka va  oshqozonni  to'ldirib,  ichki  a’zolarning  yorilib  ketishini 

keltirib  chiqarishi  mumkin  edi.  Start  paytida  noto'g'ri  o'tirib  qolinsa,