Davlatiy moliya

2. Moliyaviy va operativ leverej 

Operativ  leverej.  Agar  firmada  o’zgarmas  operativ  xarajatlar  bo’lsa,  u 

operativ leverej ta’siri ostida bo’ladi. Shuningdek, operativ leverej firma operativ 

daromadlarining  savdo  hajmidagi  o’zgarishlarga  nisbatan  ta’sirchanligini 

oshiradi.  

Masalan,  yuqori  leverejga  ega  firmalarning  savdo  hajmi  o’sishi  bilan, 

ularning daromadlari keskin ko’payadi. Xuddi shuningdek, leverej qancha yuqori 

bo’lsa savdo hajmi o’sishi daromadlarni shunchalik keskin bo’lmagan ortish sodir 

bo’ladi.  Buni  qanday  ishlashini  ko’rsatish  uchun  Pierce  Grain  kompaniyasin 

misolini  ko’rib  chiqamiz.  Firmaning  joriy  savdo  hajmi  16-jadvalda 

ko’rsatilganidek $300,000 ni tashkil qiladi. Agar Pierce kompaniyasining savdo 

hajmi 20 foizga, ya’ni $360,000 gacha o’sganda biz firmaning FSTD si $20,000 

dan $44,000 ga ortganini hisoblab chiqargan bo’lar edik. E’tibor qaratingki, biz 2 

jadvalning  so’nggi  ustunida  daromadlar  va  FSTDning  foizdagi  o’zgarishini 

hisoblaymiz. Daromadlar atiga 20 foizga o’sgan bo’lsa,  FSTD 120 foizlik juda 

katta  o’sish  tendensiyasiga  ega.  Bunday  farqlanishning  asosiy  sababi  operativ 

leverej  samarasidir.  Agarda  Pierce  kompaniyasi  operativ  leverejga  ega 

bo’lmaganda  (ya’ni,  uning  barcha  xarajatlari  o’zgaruvchan  bo’lganda),  FSTD 

ham xuddi daromadlarga o’xshab 20 foizga o’sgan bo’lar edi. Shunisi e’tiborliki, 

agar Pierce kompaniyasi o’z daromadlarida 20 foizlik kamayishga duch kelganda, 

xuddi FSTD  ham 120 foizga tushib ketgan bo’lar edi. Aniq ko’rinib turibdiki, 

operativ leverej qancha yuqori bo’lsa, FSTD shunchalik o’zgaruvchan bo’ladi!   

16-jadval