Давлатчилик тарихи. Маъруза матни 3-курс 1-Мавзу. Сўнги ўрта асрларда Ўзбек хонликлари

Ички савдо. Давлат ҳаётида истеъмол эҳтиёжлари ишлаб чиқариш устун бўлмади. Бу эса юқори меҳнат унумдорлигини таъминловчи йирик машиналашган ишлаб чиқаришдан фойдаланиш эҳтиёжини вужудга келтирмади. Оддий ҳунармандчилик ишлаб чиқариши мануфактура ишлаб чиқариши даражасига кўтарилмади. Шунинг учун ички бозорда одатдаги ҳунармандчилик ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари савдоси етакчи ўрин эгаллаган.
Бухоро бозорида нарх ва тарозининг тўғрилиги қаттиқ назорат қилинган. Харидор ҳаққига хиёнат қилганлар қаттиқ жазоланиб, ярим ялонғоч ҳолда аравада бозор аҳлига сазойи қилиниб «Мен шайтон йўлига кириб, харидорни алдадим» деб жар солишга мажбур этилган. Бухоро бозорлари фақат хўжалик вазифасини ўтамасдан, жамоат ва маданият маркази вазифасини ҳам ўтаган. Хусусан, бозорларда ҳукмдорнинг фармонлари ўқиб эшиттирилган, айбдорлар жазоланган, байрам кунлари турли томошалар кўрсатилган.
Ташқи савдо алоқаларини Бухоро: Ҳиндистон, Афғонистон, Эрон, Хитой билан олиб борган. Бухоро бу давлатларга ип газламалар, бахмал, қоғоз, эгар-жабдуқлар, қуроллар ва мевалар чиқарган. Бухорода ҳинд савдогарлари ва судхўрлари яшайдиган алоҳида маҳаллалар бўлган. Ҳинд савдогарлари ҳинд газламалари, бўёқлари, шифобахш ва зиравор ўтлар, дори-дармонлар, қанд-шакар билан савдо қилган.
Бухоро чорвачилик маҳсулотлари, туялар ва ҳунармандчилик буюмлари билан таъминловчи қозоқ аҳолиси билан кенг савдо олиб борган. Бухоро бозорларида қозоқларнинг машҳур бўлган хом тери, қўй терисини турли рангларга бўяб тиккан камзуллари энг харидоргир эди. Қозоқлар билан савдо алоқаларида қорақалпоқлар воситачилик қилган. Бухоро бозорларига туркманлар зотдор отлар олиб келиб сотганлар.
Бухоро амирлигининг Россия билан савдо алоқалари ўсиб борди. Оренбургда Бухоро савдогарларининг қароргоҳи бўлиб, 1804 йил 20 хонадаон яшаган. 1825 йил 30 хонадон яшаган, улар Россия-Бухоро ўртасидаги савдода муҳим ўрин тутган. Оренбургдаги бухороликлар 1812 йил Наполеонга қарши жангда иштирок қилган. Бухородан чиққан карвон 2 ойда Орскка етиб борган, савдо карвони 5 минг туядан иборат бўлган. Бухоро хонлигининг Ўрта Осиё-Россия ташқи савдосидаги улуши 1844 йил 25 %ни ташкил этган, 1864 йил 42 %га кўтарилган.