Давлат ва ҳуқуқ назарияси юридик фанлар тизимида умумий фундаментал ва ритологик фан сифатида майдонга чиқади

DAVLAT  TUZILISHI  SHAKLI  -  davlatning  ichki  tuzilishi,  uning 

tarkibiy    qiyemlarga  -  ma’muriy-xududiy  birliklarga,  muxtor  siyosiy 

tuzilmalar  yoki  suveren  davlatlarga  bo’linishi.  U  shuningdek,    davlatning 

hamda    uning    alohida    qismlarining  o’zaro  nisbati  xususiyatini  ham  aks 

ettiradi.  Davlat  tuzilishi  shaklining  ikki  asosiy  turi  mavjud.  Ularning  eng 

oddiysi  g  uyitar        davlat.    Bu  -  faqat  ma’muriy-hududiy    qismlarga 

bulinadigan  yagona  davlat  tuzilmasi.  Unitar  davlatda  butun  mamlakat 

uchun  umumiy  bo’lgan  davlat  hokimiyati  va  boshkaruvi  oliy  organlari, 

yagona  sud  tizimi  faoliyat  ko’rsatadi,  yagona  konstitusiya  amal  qiladi. 

Masalan,  Angliya,  Fransiya,  Italiya,  Vengriya,      Chexiya      unitar   

davlatlardir.      Federasiya      davlat  tuzilishining  ancha  murakkab  shakli 

hisoblanadi. Federativ davlat   bir   kancha  davlatlardan   yoki   federasiya   

a’zosi (subyektlari)     bo’lgan     davlat     tuzilmalari     (shtatlar, kantonlar, 

ittifoqdosh yoki avtonom respublikalar va b.)dan tarkib   topadi.   Ularning   

har      biri      o’z      ma’muriy-xududiy  bo’linishiga  ega.    Butun    federasiya 

uchun umumiy davlat HOKIMIYaTI va boshkaruvi organlari bilan bir qatorda, 

har  bir  federasiya  subyektining  hududida  o’z  davlat  hokimiyati  va 

boshqaruvi  oliy  va  mahalliy  organlari  faoliyat  ko’rsatadi.  Federasiya    

a’zolari        (subyektlari)        o’z        sud        va        bonda  organlariga  ham  ega 

bo’ladi,  o’z  konstitusiyasi  va  qonunlarini  qabul  kiladi.  Konfederasiya 

nisbatan kam tarqalgan davlat tuzilishi  shaklidir.  Konfederasiya davlatlar 

birlashmasi yoki   ittifoqi   bo’lib,   uni   tashkil   etuvchi   davlatlar   o’z 

---

 

50 

mustaqilligini to’la saqlab qoladilar, o’z hokimiyat, boshqaruv va    adliya    

organlariga    eg’a    bo’ladilar,    o’z    faoliyatini muvofiqlashtirish   uchun    

konfederasiyaga        a’zo      davlatlar  qo’shma        organlar        tuzadilar.     

Mazkur    organlar    qatiy belgilangan    sohalarda    faoliyat    ko’rsatadi    

va        muayyan  (yqtiyeodiy,      siyosiy,      harbiy      va    b.)      maqsadlarni   

ko’zlaydi.  Konfederasiyaga        ba’zan        davlatlarning        federasiyata 

birlashish   sari   tutgan   yo’lidagi   oraliq   bo’g’in   deb   ham qaraladi.   

Hozirgi      vaqtda      rasmiy      -      yuridik          jihatdan  Shveysariya   

konfederasiya   hisoblanadi.   Lekin   amalDa   u federasiyadir.