Davlat va huquq nazariyasidan mantiqiy savollarga javoblar

Nazorat faoliyati.
Davlat apparatiga kiruvchi barcha davlat organlari tarkibida qonunchilik va huquqiy tartib-intizom ustidan nazorat yurituvchi tuzilmalar mavjud. Ushbu tuzilmalar o‘z tasarruflari va vakolatlariga kiradigan sohada nazorat faoliyatini amalga oshiradi. Davlat nazorati tizimida prokuror nazoratini, soliq nazoratini, bojxona nazoratini, sud nazoratini, ekologiya nazoratini, sanitariya-epidemiologiya nazoratini, tog‘-kon sanoati nazoratini, iste’mol mahsulotlari ustidan (sertifikatlash) nazoratini va boshqa turdagi nazorat faoliyati turlarini ajratib ko‘rsatish mumkin. Davlat funksiyalarini amalga oshirishning huquqiy shakllari deyilganda, davlat organlarining o‘z tashqi belgi va xususiyatlariga ko‘ra bir turdagi faoliyati tushunilib, bu faoliyatning oqibatida albatta muayyan huquqiy hujjat (akt) qabul qilinadi. Davlat funksiyalarini amalga oshirishning quyidagi shakllarini ko‘rsatish mumkin:
– huquqni ijod qilish (qonun ijodkorligi faoliyati);
– huquqni ijro etish (ijroiya-farmoyish berish faoliyati);
– huquqni qo‘riqlash (odil sudlov nazorat faoliyati).
Davlat va uning organlari o‘z funksiyalarini ma’lum metod
(usul)lar vositasida amalga oshiradi. Ushbu usullar qatoriga –
ishontirish, majbur qilish, rag‘batlantirish singarilar kiradi.
Davlatning har bir aniq funksiyasi davlat hokimiyatini amalga
oshirishning mazmuni, shakli va usullari uzviyligida namoyon
bo‘ladi.Davlat funksiyalarining asosiy xususiyatlari quyidagilar bilanbelgilanadi:
– funksiyalar davlatning mohiyati va ijtimoiy holati bilan
bevosita bog‘liq;
– ular o‘zgaruvchan tabiatga ega bo‘lib, davlatning shakllanishi,
mustahkamlanishi va rivojlanishiga yo‘naltirilgan. Har bir tarixiy
davrda davlatning o‘ziga xos muayyan funksiyalari bo‘ladi.
Hokimiyat tepasiga boshqa siyosiy kuchlarning kelishi bilan
davlatning mohiyati va unga mos funksiyalari ham o‘zgaradi.
Jamiyatda ustuvor manfaatlar almashganda ham davlat
funksiyalarining o‘zgarishi sodir bo‘ladi. Masalan, urush davrida
davlatning mudofaa funksiyasi birinchi o‘ringa chiqadi yoki bozor
munosabatlariga o‘tishda davlatning iqtisodiy funksiyasi alohida
ahamiyat kasb etadi. Funksiyalarning mazmuni davlat rivojlanishining muayyan bosqichlarida o‘zgarishi mumkin. Davlat
funksiyalarining o‘zgarishi, ayniqsa, tub ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar,
inqiloblar davrida yaqqol ko‘zga tashlanadi. Davlatning har bir taraqqiyot bosqichiga muayyan funksiyalar to‘g‘ri keladi. Masalan, hozirgi zamon davlatlarining barchasida iqtisodiy funksiyalar mavjud. Ammo ularning mazmuni, shakllari, amalga oshirish usullari turlicha bo‘lishi mumkin. Har bir ijtimoiy taraqqiyot bosqichiga o‘ziga xos funksiyalar to‘g‘ri keladi. Shu bois davlat yangi bosqichdagi rivojlanishga o‘tar ekan, o‘z vazifalarini to‘la yoki qisman o‘zgartirishi mumkin. Davlatning yangi funksiyalari paydo bo‘lib boradi, ammo avvalgilari ham izsiz yo‘qolmaydi, ular yangi mazmun bilan boyiydi. Bu holni har qanday davlatning taraqqiyotida kuzatish mumkin.