Davlat ramzlari reja: O`zbekiston respublikasi davlat ramzlari: bayroq, madhiya va gerb

Davlag bayrog`i – bu tavsiri qonun tomonidan (ko`pincha Konstitutsiya bilan) o`rnatiladigan, biror davlatni boshqa davlatlardan farqlovchi rasmiy belgisi, nishonidir U davlat mustaqilligi, suvereniteti ramzi hisoblanadi Davlat bayroqlari, ularning rangi, tuzilishi va emblemalari o`zboshimchalik bilan, ixtiyeriy suratda belgilanmaydi Ular ma'lum ramziy ahamiyatga ega bo`lishi kerak.

Davlat bayrog`i davlat muassasalari, elchixonalar, konsulliklar, missiyalar, bojxonalar va shu kabi qarorlarning binosida ko`tariladi. Elchixonalar, missiyalar, konsulliklar milliy bayramlari kuni o`z mamlakatlarining bayroqlarini osib qo`yadilar. Davlat bayroqlari, shuningdek xalqaro konferensiyalar ochilishida, rasmiy marosim-uchrashuvlar vaqgida, xalqaro sport sovrinlari berilayettan vaqtda va xokazo holatlarda ham ko`tariladi.

Mustaqil O`zbekiston Respublikasining Davlat bayrog`i 1991 yil 18 noyabrda Oliy Kengash tomonidan qabul qilingan qonun bilan tasdiqlangan.


O`zbekiston Respublikasining davlat bayrog`i muqaddas hisoblanib, u davlatimiz mustaqilligining ramziy belgisidir. Qonunda ko`rsatilganideq bayrog`imiz xalqaro maydonda O`zbekiston Respublikasi delegatsiyalarining xorijiy mamlakatlarga safari chog`ida, xalqaro tashkilotlarda, konferensiyalarda, jahon ko`rgazmalarida, sport

musobahalarida ko`tarilib, yurtimizni ulug`laydi. Respublikamiz bayrog`i doimiy suratda – O`zbekiston Respublikasi Prezidenti devoni binosida, O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari binosida, O`zbekiston Respublikasi hukumati – Vazirlar Maxkamasining binosida, Qoraqalpog`iston Respublikasi Jo`qorg`i Kengesi va hukumati binosida, mahalliy Kengashlar va Respublikamiz doimiy vakolatxonalari binolarida ko`tariladi.

G
Bundan 2500 yil muqaddam Erondan Oltoyga qadar cho`zilgan sarhadlarda hukm surgan qadimgi turk hoqoni O`g`izxon davrida ham turkcha «tamg`a» suzi aynan shu ma'noni bildirar edi.
erb termini «erbo» so`zidan olingan bo`lib, shohlar va hukmdorlarga davlat, sarhad, hudud va boshqa nasldan naslga meros qoluvchi mulk belgisini anglatadi.

Gerb – bu tamg`a, emblema, meros bo`lib qolgan,

bir davlatni boshqalardan ajratib turadigan belgisi,

tamg`asi, nishoni – timsolidir.

1992 yil 2 iyulda O`zbekiston Respublikasining Oliy Kengashi tomonidan tasdiqlangan gerb davlatimizning siyosiy, milliy xo`jalik, jug`rofiy, etnik va boshqa o`ziga xos xususiyatlarini hamda boy tarixiy an'analarini mujassamlashtirgan. Shuningdek gerbimizda O`zbekistonning ijtimoiy va davlat tuzilishi, tamoyillari o`ziga xos tarzda ifoda etilgan. O`zbekiston Respublikasi Davlat gerbining rangli ko`rinishida: Humo kushi va daryolar – kumush rangda; quyosh, boshoqlar, paxta chanoqlari va «O`zbekiston» yozuvi – oltin rangda, g`o`za shoxlari va barglari, tog`lar va vodiy-yashil rangda; chanoqlardagi paxta – oq; rangda; lenta – O`zbekiston Respublikasi Davlat bayrog`ining ranglarini aks ettiruvchi uch xil rangda; sakkizburchak – oltin zarxal bilan hoshiyalangan xolda xavo rangda; yarimoy va yulduzlar-oltin rangda tasvirlangan.

O`zbekiston Respublikasining Davlat gerbini behurmat qilinganda O`zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartibda jazolanadi.

Madhiya – grekcha “gamn” so`zidan olingan bo`lib, u dasturiy harakterdagi she'rni tantanali qo`shiq qilib tarannum etilishi ma'nosida qo`llaniladi. Madhiyalarning bir necha turlari mavjud. Masalan, davlat, inqilob, harbiy, diniy va hokazo madhiyalar bor. Bularning ichida eng asosiysi davlat madhiyasi hisoblanadi.

Davlat madhiyalari hozirga zamon barcha mustaqil davlatlarida mavjud bo`lib, u davlat bayroq va davlat gerbi bilan bir qatorda davlatning rasmiy tantanavor ramzi bo`lib hisoblanadi.

O`zbekistonning o`z davlat madhiyasi uzoq ijodiy izlanishlar natijasida atoqli shoir Abdulla Oripov tomonidan yozilib, sa'nat arbobi Mutal Burxonov tomonidan kuy bastalandi va 1992 yil 10 dekabrda O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XI sessiyasida qabul qilindi. Madhiyamizda o`zbek xalqining shodiyona fikr-o`ylari va his-tuyg`ulari bekamu ko`st o`z ifodasini topgan. 1992 yil 10 dekabrda qabul qilingan «O`zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi to`g`risida»gi qonunga binoan, O`zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi O`zbekiston Respublikasi Davlat suverenitetining ramzidir.

O`zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi ko`pchilik huzurida ijro etilgan taqdirda hozir bo`lgan kishilar madhiyani tik turib tinglaydilar.

Shunday qilib, yurtboshimiz haqli ravishda ta'kidlaganideq «Davlatimiz ramzlari – bayroq, tamg`a, madhiya O`zbekiston xalqlarining shon-sharafi, g`ururi, tarixiy xotirasi va intilishlarini o`zida mujassamlashtirdi. Mana shu ramzlarni e'zozlash – o`zining qadr-qimmatini, o`z mamlakatiga va shaxsan o`ziga bo`lgan mustahkamlash demakdir».

Demak, O`zbekiston Respublikasining davlat ramzlari faqat o`zbek davlatigagina taalluqli bo`lib, mohiyati chuqur ma'noga ega shartli belgilar badiiy ifoda sifatida ma'lum bir ko`rinishlarda aks etadiki, bunday ko`rinish ohanglar, so`zlar, tabiat tasviri, ranglar, astrologik jismlar va boshqa turli shakllarda bo`lib, xalqimizning o`tmishi, istiqboli, g`ururi va faxrini o`zida mujassamlashtiradi. Shundan biz sanab o`tgan milliy davlat ramzlari olamshumul voqea, ular mustaqil O`zbekiston davlatining yorqin timsollari bo`lib, bu timsollar bugun, erta va buyuk kelajagimiz uchun munosib xizmat qilajak. Yurtboshimiz ta'kidlaganidek, “shu ramzlarni e'zozlash– o`zining qadr-qimmatini, o`z mamlakatiga va shaxsan o`ziga bo`lgan ishonchni mustahkamlash demakdir”.

Har bir xalq, har bir elat o`zi hurmat-ehtirom qiladigan tilga ega. Tilga bo`lgan munosabat ana shu tildan foydalanuvchi odamlarning ko`p yoki oz sonli ekanligiga bog`liq emasdir. Tilda ana shu tilning ijodkori bo`lgan xalqning, elatning tarixi va madaniyati aks etadi.

Til millatning ajralmas belgisi va davlat mustaqilligi ramzlaridan biridir. Shuning uchun ham O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida quyidagi normalar mustahkamlanagan:

«O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir.

O`zbekiston o`z hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va an'analari hurmat qilishini ta'minlaydi, ularning rivojlanishi uchun sharoit yaratadi».

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining bu moddasi o`zbek tilining qonuniy huquqlarini tiklashga qaratilgan bo`lib, unda avvalo O`zbekistondagi davlat tili o`zbek tili ekanligi bayon etilgan. Konstitutsiyamiz ushbu moddasining o`ziga xos yaratilish tarixi bor. Ma'lumki, 1989 yil 21 oktabrda O`zbekiston Oliy Kengashi O`zbekistonning davlat tili haqidagi qonunini qabul qildi, 1995 yil 21 dekabrda «Davlat tili xaqida»gi qonunning yangi tahriri amalga kiritildi. Sobiq SSSR davrida – «qizil imperiya» sharoitida, «markaz»ning tayziqi va ta'siri kuchli bo`lgan bir paytda ona tilimizga davlat tili maqomining berilishi katta jasorat edi. Bu o`sha vaqtlardayoq milliy istiqlol sari qo`yilgan dadil qadamlardan bo`lib, bu borada xalqimizning eng ezgu orzu-umidlari ro`yobga chiqdi. Bu o`zbek tilining 120 yillik siyosiy bosqindan ozod bo`lib, o`zining erkin va tabiiy taraqqiyot yo`liga tushib olishining debochasi edi.

Shvetsariyada bir yo`la uchta til rasman davlat tili hisoblanadi.

O`zbekiston Respublikasida davlat tiliga yoki boshqa tillarga mensimay yoki xusumat bilan qarash taqiqlanadi. Fuqarolarning o`zaro muomala, tarbiya va ta'lim olish tilini erkin tanlash huquqini amalga oshirishiga to`sqinlik qiluvchi shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq javobgar bo`ladilar.

Davlat tilining muhim belgilaridan biri, uning barcha rasmiy ish yuritishda to`laligicha qo`llanilishidir. O`zbekistonning davlat tili haqidagi qonunga ko`ra, O`zbekiston hududida yashovchi har bir shaxsning davlat, jamoat idoralari va tashkilotlariga ish yuzasidan taklif, ariza hamda shikoyat bilan davlat tilida murojaat etish va javoblar olish huquqi ta'minlanadi. O`zbekistonda ishlovchi barcha mansabdor shaxslar, rahbar xodimlar o`z xizmat vazifalarini bajarish uchun respublika davlat tilini yetarli darajada bilishlari shart. Aholiga xizmat ko`rsatish ishlari bilan shug`ullanuvchi shaxslar ham o`z xizmat vazifalarini bajarish uchun davlat tilini bilishlari lozim. Respublikamizda qonunlar, qarorlar, farmonlar va boshqa hujjatlar bevosita davlat tilida tayyorlanib, qabul qilinmoqda va e'lon etilmoqda. Hozirgi vaqtda barcha turdagi yig`ilishlar, majlislar va kengashlarning o`zbek tilida o`tayotganligi Qonunning tobora hayotimizga singib ketayotganligini ko`rsatmoqda.

Kirill yozuvidan lotin yozuviga o`tilayotgani ham ona tilimiz ravnaqi yo`lidagi yana bir muhim qadamdir. Bu qachonlardir unutilgan tariximiz ummoniga to`liq kirish uchun keng imkoniyatlar ochadi.

Xullas, O`zbekistonning davlat tili haqidagi Qonuni va Konstitutsiyaning 4-moddasi o`zbek tilining yanada rivojlanishi, keng o`rganilishi, targ`ib qilinishi uchun yordam beradi. O`zbek tilining davlat tili sifatida yashayotganligi bugungi milliy istiqlolimizning muhim belgilaridan biridir.

Shunday qilib, Konstitutsiyamizning ushbu moddasida belgilangan me'yor bir tomondan, o`zbek tili va o`zbek xalqi hayotida tilning taraqqiyoti va xalqlarning ma'naviy kamolotida, milliy istiqlolga erishishida beqiyos omil bo`lib xizmat qilsa, ikkinchi tomondan esa, boshqa millat va elatlarning teng huquqligi saqlab qolinishida, ularning tillari, urf-odatlari va an'analarining hurmat qilinishi va yanada rivojlanishida muhim kafolatdir.