|
Innovatsion yaylovlar
Doimiy ishlarda yollanib ishlovchi oila boshliqlari baʼzan oʻylanib qolishadi. Yana 10-12 yildan keyin qiz uzataman ,keyin kelin olaman , toʻylar qilaman,el oldiga dasturxon yozaman , oʻgʻlimga uy sotib olishim kerak ,ota-onalarni xaj safariga yuborishim kerak, oʻzingiz ham xorij safarlariga borib , dunyoni koʻrishimiz kerak va hokazo.
Doimiy ishlarda band kishilar koʻp qavatli uylarda yashab turgan boʻlsalar uylar yanayam koʻp boʻladi. Hamma biladiki oylik maosh, bu bir oylik daromad va xarajatlarni bazoʻr qoplaydi. Oylik maoshdan orttirib kerakli summani toʻplash ancha qiyin. Qoʻshimcha oilaviy biznes yaxshi ,lekin hammani ham vaqti boʻlavermaydi. Davlat ishlarida band kishilar aslida 8soat oʻrniga 12-14 soat ishlaydi.
Oʻsha band va qilgan toʻyi ,sotib olgan,qurgan uy joyi va boshqa farzandlik bilan bogʻliq vazifalarni qanday darajada qilishlarini hamma kuzatib turadi. Shularni boshidan oʻtkazgan kishilar esa , qoʻshimcha biznes qilishga imkoni yoʻq oilalarga amaliy yordamlar koʻrsatishimiz kerak deyishadi.
Yerlar oʻlchovi ,suv masalasi ham qattiq nazoratda. Boshqa bizneslar lotareya kabi kafolatlanmagan. Biz esa hamma xoxlovchioarga kafolatli sharoitlar yaratib berishimiz kerak. Toki, ular yuritadigan biznesdan oilalar,jamiyat,xatto davlat ham manfaat koʻrsin.
Imkoniyat,kafolat,manfaatlar. Shu koʻrsatkich talablarni qondiruvchi yechimlar topishimiz kerak. Toki yuqorida misol qilib olingan oila boshliqlari va boshqa xoxlovchikar ham shaffof ,ishonchli biznes bilan shug'ullana olishsin. Oʻzlari esa bu biznesda band bo'lmasinlar.
Oʻzbekistonimizda togʻ ,qir,adir,dasht kabi miskin yerlar koʻp. Yurtimizga tegishli 447,97 ming kv2 hududining 7% dan ortiqroq qismidan yashash, sanoat maydonlari ,qishloq xoʻjalik sohalari uchun foydalanamiz xolos. Fikr yuritib koʻraylik. Noekin yerlarda sunʼiy yaylovlar hosil qilsakda ,yaylovlarga xizmat koʻrsatuvchilarga xoxlagan oila boshligʻi 1-100 va undan ortiq qoramol, qoʻy,echkilarni oylik toʻlov evaziga boqib berishlari uchun topshirsalar,suv koʻp joylarda esa ehtimol, oʻrdak - goʻzalarni ham boqishar balkim.
Suvsiz, yoʻllarsiz, tosh, shagʻal maydonlarda qanday qilib sunʼiy maydonlar barpo qilib boʻladi. Bu juda qimmatga tushishi mumkin. Chunki, sunʼiy yoʻl qurish, suv keltirib, suv saqlanadigan ( eng baland joylardagi ) idishlarga quyish, yomgʻirlatib, tomchilatib sugʻorish, yongʻoq, oʻrik kabi chidamli meva koʻchatlarini ekish uchun tuproq olib kelish ,yovvoyi koʻkatlar, beda ,ajiriq kabi osimliklarni urugʻini keltirib sepish. Bexato unib chiqishi uchun urugʻliklar ustidan qayta ishlab mayinlashtirilgan oʻgʻit va tuproqlarni erkaklarda ekan koʻmish, yaylovlarni sektorlarga ajratish, tashqi toʻsiqlar oʻrnatish. Qoʻriqchi itlarni topish va boqish. Ishchilarga maosh toʻlash...Soliqlar toʻlashdan dastlabki 10-15yil ozod qilinib turilsada, qachondir soliqlarni toʻlash kerak boʻladi.
Lekin sunʼiy yaylov ishga tushib qolsa, ikki bosh qoʻyni har oyda (5+5) 10ming soʻmdan xiat haqqi toʻlash sharoiti bilan topshirgan mijoz bir yildan keyin mijoz oʻsha qoʻylari koʻpayib 4-5ta boʻlgani uchun 20-25 ming soʻmdan oylik toʻlov toʻlab turadi.10 yilda qoʻylari soni 100 tadan ortib, oyiga 500-600ming soʻm xizmat haqqi toʻlash imkoniga ega boʻladi. Qoʻylarning yarmini sotib , toʻyni koʻngildagidek qilib oʻtkazib oladi va hokazo.
Muhimi sunʼiy yaylovni tashkil qilib, ishga tushirib olish ,yillar oʻtib, yetarlicha urugʻlangan tosh yerlarda ham tabiiy oʻsimliklar oʻsib chiqib, tabiiy o'tloqqa ham aylanishi mumkin.
Xarajatlar qoplanib, keyincha uzoq uzoq yillar xarajatsiz (ish haqqidan tashqari) katta daromad keltiradigan boʻladi. Demak, yaylovlarga ham, mijozga ham, jamiyatga ham ( goʻsht , sut, teri, suyak...) davlatga ham nafi tegadi. Tabiatga ziyon yetkazmaydi. Aksincha koʻproq toza havo ishlab chiqariladi. Salqin uchun ekilgan yongʻoq, oʻrik, va olxorilar ham meva bera boshlaydi
Bunday yirik loyihani bir kishi amalga oshirishi qiyin, qolaversa tushunmagan odamlar ularning faoliyatlarini boshqacha talqin qilib, zarar yetkazishga harakat qilishlari mumkin. Shuning uchun aksiyadorlik jamiyati kooperativ shaklida ish tashkil qilish har tomonlama nafli boʻlishi mumkin. Togʻ, qir - noekin yerlardan foydalanish huquqini viloyat hokimligi bera oladi. Uning vakolatiga kiradi. Keng jamoatchilik kuzatib boradi. Davlat biznes oʻrtadagi hammaning biznesi boʻladi. Davlat subsifiya bergan taqdirda, keyinchalik olinadigan soliqlar bilan qaytarib oladi. Byudjet mablagʻi yerda qolib ketmaydi. Koʻp qavatli uylarda yashovchilar ham chorvachilik, bogʻdorchilik bilan bogʻliq, bizneslarga ega boʻlishlari mumkin. Muhimi, kim qachon boshlashida va bu loyiha keng jamoatchilik tomonidan qoʻllab quvvatlab turilishidadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
