Давлат (қардош тиллар) тили

2-гуруҳга 
Тарқатма №2 
 
Бола интеллекти 
ривожланиши назарияси
 
Бу назарияни швецариялик психолог Жан Пиаже (1896-1980) ишлаб 
чиққан. Бу назария болалар интеллекти ривожланишини тушуниш учун катта 
аҳамиятга эга бўлди. Унга кўра болалар фикрлашининг кўп хусусиятлари очиб 
берилди. Унга кўра болалар фикрлашининг кўп хусусиятлари очиб берилди. 
Булар: эгосентризм – бошқа одамнинг нуқтаи назарига ўта олмаслик, 
синкретизм – ҳар турли ҳодисаларни этарли ички асос бўлмагани ҳолда ўзаро 
боғлашга мойиллик ҳосил бўладиган тафаккур тури; трансдуксия – мантиқий 
фикрлашнинг хусусияти бўлиб, бунда хусусийдан хусусийга томон, 
умумийликни четлаган ҳолда ўтиш амалга оширилади; артифисиализм – 
оламни гўѐ одам қўли билан яратилган, сунъий деб идрок қилиш; анимизм – 
оламни жонли деб ҳисоблаш, зиддиятларни сезмаслик. 
Бола психикаси ривожланишининг тўртта босқичи назариясини ишлаб 
чиқди. Булар қуйидаги босқичлар: 
1.Сенсомотор босқич (туғилгандан 2 ѐшга тўлгунча) – жисмоний ҳис-
туйғулар: тери сезгиси, очлик, оғриқ, шовқин, ѐруғлик ва бошқаларга 
муносабат шаклланади. 
2.Фаолиятгача босқич (2-7 ѐш) - бола ўзига атрофдагилар кўзи билан 
қарайди. Бунда ижобий муҳитнинг аҳамияти катта. Бола ўзига ижобий баҳо 
бериши яхши ривожланишга, паст баҳо бериши, аксинча натижага олиб 
келади. 
3.Аниқ фаолият босқичи (7-11 ѐш) – фактларни қиѐслаш, обектив ақлий 
хулосалар чиқариш, атрофдагиларнинг тан олишига эришиш ва болаларча 
эгосентризмдан халос бўлиш, мавжуд меъѐр ва қоидаларни ўзлаштириш 
босқичи. 
4. Расмий фаолият босқичи (11-15 ѐш) – мустақил фикрлашга интилиш 
билан ҳаѐтий қадриятларни қайта баҳолаш, шахсий эътиқодлар, қадриятларга 
муносабат, умидлар, келгуси йўлни танлаш. Бирор маънавий қаҳрамон ѐки 
фаолият соҳасига эътибор ва қизиқишларнинг йўналганлиги, ахборотларни 
жадал кўпинча аралашига, баъзан танлаб, тўплаш босқичи. 

---

121 
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, таълим-тарбия жараѐнида ўқувчининг 
ривожланиш даражасига мос ва унинг мантиқий, ақлий ва шахсий ўсишига 
ѐрдам берувчи машғулотларни режалаштириш зарур.