Dav kad indd

O‘zbekistonning sug‘oriladigan yerlarini unumdorlik bo‘yicha ba-
holash shkalasi
Tuproqlar
tuproqlar bonitetining ballari
yuqori 
madaniy-
lashgan
O‘rtacha 
madaniy-
lashgan
kam 
madaniy-
lashgan. 
1
2
3
4
Qadimdan sug‘orilib kelinayotgan tuproqlar 
bo‘z
O‘tloqi-bo‘z
bo‘z tuproqlar mintaqasidagi o‘tloq
taqir
O‘tloqi-taqir
Dasht mintaqasidagi o‘tloq
100
100
100
90
100
100
90
80
80
70
80
80
70
60
60
60
60
60

---

83
yangidan sug‘orilayotgan yerlardagi tuproqlar 
Och tusli bo‘z
tipik bo‘z
O‘tloqi bo‘z
bo‘z-o‘tloqi
bo‘z tuproqlar mintaqasidagi o‘tloq
bo‘z tuproqlar mintaqasidagi botqoq 
O‘tloq
sur tusli qo‘ng‘ir
sur tusli qo‘ng‘ir-o‘tloq 
taqir
taqir-o‘tloqi 
O‘tloqi-taqir
Dasht mintaqasidagi taqir
Dasht mintaqasidagi botqoq-o‘tloq
100
100
90
90
90
-
60
-
80
90
80
80
80
70
70
70
70
50
65
60
70
60
70
60
60
60
50
50
50
50
40
50
50
50
50
50
40
yangi o‘zlashtirilgan yerlardagi tuproqlar
Och tusli-bo‘z
tipik bo‘z
O‘tloqi bo‘z
bo‘z o‘tloqi
bo‘z tuproqlar mintaqasidagi o‘tloq
bo‘z tuproqlar mintaqasidagi botqoq-
o‘tloqi
sur tusli qo‘ng‘ir
sur tusli qo‘ng‘ir o‘tloqi
taqir
O‘tloqi-taqir
taqir o‘tloqi 
Dasht mintaqasidagi o‘tloq
Dasht mintaqasidagi botqoq-o‘tloqi
Dasht qumlar
Qumli o‘tloq
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
50
50
50
50
50
50
40
30
40
50
50
50
50
40
50
50
ushbu jadval qulay sharoitdagi, ya’ni sho‘rlanmagan va erozi-
yaga uchramagan, mexanik tarkibi va yer osti qatlami ning sizot 
suvlarining o‘tkazuvchanligi yaxshi bo‘lgan tuproqlar ning sifa-
ti to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish imkonini beradi. le kin, ama-
liy sharoitda uchraydigan tuproqlarning xususiyatlari tur lichadir. 
unumdorlikning pasaytiruvchi turli-tuman xususiyatlarga ega 
bo‘lgan tuproqlarni baholashda 2–8-jadvallardagi te gishli pasayt-
irish koeffitsientlari qo‘llaniladi.

---

84
yer unumdorligini aniqlovchi omillar orasida iqlim alo hida 
o‘rin tutadi. issiqsevar o‘simlik hisoblangan g‘o‘za uchun eng 
ahamiyatli agroiqlim ko‘rsatkichlaridan biri – uning harorat 
resurslari bilan ta’minlanganlik yoki foydali harorat yig‘in disining 
10°C dan yuqori bo‘lishidir. Darhaqiqat, tuproq boni teti joyning 
kenglik mintaqalari va balandlik pog‘onalari bo‘yicha g‘o‘zaning 
termik resurslari bilan ta’minlanganligiga qarab tabaqalanadi. 
iqlim koeffitsienti yoki bioiqlim koef fitsientini hisoblash quyida-
gi formula yordamida amalga oshiriladi: 
t f
ks
t b
E
B
х100
E
⋅
⋅
=
∑
∑
bu yerda: 
t f
E
⋅
∑
– 10
°
C dan yuqori bo‘lgan haqiqiy samarali ha-
rorat yig‘indisi;
t b
E
⋅
∑
– bazaviy samarali harorat yig‘indisi. 
Joyning iqlim bo‘yicha bonitet ballarini tabaqalashtirish 6-jad-
valda keltirilgan.
6-jadval