Dasturlash texnalogiyalari

I.BOB. Tashkilot haqida umumiy ma’lumot
1.1. C# tili tarixi
Kompyuter tillari oʻz-oʻzidan emas, balki oʻzaro bir-biriga bogʻliqlikda mavjud boʻladi. Har qanday yangi til u yoki bu shaklda oldingi yaratilgan tillarning xossalarini oʻziga meros qilib oladi, yaʼni ketma-ketlik prinsipi amalga oshiriladi. Natijada bitta tilning imkoniyatlari boshqalari tomonidan foydalaniladi (masalan, yangi xususiyatlar mavjud kontekstga birlashtiriladi, tilning eski tuzilishlari esa oʻchirib yuboriladi). Kompyuter tillarining evolyutsiyasi shunday tarzda roʻy beradi va dasturlash mahorati takomillashtiriladi. C# tili yuqoridagilardan istisno emas, u boshqa dasturlash tillarining koʻplab foydali imkoniyatlarini meros qilib oldi va dunyoda eng koʻp qoʻllaniladigan ikkita kompyuter tillari — Ci, C++, shuningdek Java tili bilan uzviy bogʻliqdir. C# tili 1972 yilda Nyu-Djersi shtatining Myurrey-xill shahrida Bell Laboratories kompaniyasining tizimli dastur tuzuvchisi Dennis Richie tomonidan yaratilgan. Bu til oʻzini shunchalik yaxshi koʻrsatdiki, oxir oqibatda unda Unix operatsion tizimlarining 90 % yadro kodlari yozildi (oldin quyi darajadagi til assemblerda yozilgan). C# ning vujudga kelishidan oldinroq yaratilgan tillardan, (Pascal ulardan eng mashhuri hisoblanadi), yetarli darajada muvaffaqiyatli foydalanilgan, lekin aynan C# tili dasturlashning zamonaviy davri boshlanishini belgilab berdi. 1960-yillarda dasturlash texnologiyalaridagi strukturaviy dasturlashlarning paydo boʻlishiga olib kelgan inqilobiy oʻzgarishlar C# tilini yaratish uchun asosiy imkoniyatlarni belgilab berdi. Strukturaviy dasturlashlarning paydo boʻlishiga qadar katta dasturlarni yozish qiyin boʻlgan, satr kodlari miqdorining oshishi sababli dasturlarning oʻtish joylari chalkash massalariga aylanib ketishiga olib keladi. Strukturaviy tillar dastur tuzuvchi instrumentariysiga shartli operatorlarni, lokal oʻzgaradigan tartiblarni va boshqa mukammallashtirishlarni qoʻshib bu muammoni hal qildi. Shunday tarzda nisbatan katta dasturlarni yozish imkoniyati vujudga keldi. Aynan C# tili kuch, elegantlik va maʼnodorlikni oʻzida muvaffaqiyatli birlashtirgan birinchi strukturaviy til boʻldi. Uning boʻlishi mumkin boʻlgan xatolar masʼuliyatini tilga emas dastur tuzuvchi zimmasiga yuklaydigan prinsiplar bilan inobatga olgan holda sintaksisdan foydalanishdagi qisqalik va osonlik kabi xususiyatlari tezda koʻplab tarafdorlarini topdi. Bugungi kunda biz mazkur sifatlarni oʻz oʻzidan anglashiladigan deb hisoblaymiz, lekin S da birinchi marotaba dastur tuzuvchiga zarur boʻlgan ajoyib yangi imkoniyatlar mujassamlashtirilgan. Natijada 1980 yillardan boshlab S strukturaviy dasturlash tillari orasida eng koʻp foydalaniladiganlaridan biri boʻlib qoldi. Biroq, dasturlashning rivojlantirish choralariga koʻra bundanda kattaroq dasturlarni qayta ishlash muammosi kelib chiqmoqda. Loyiha kodi maʼlum bir hajmga yetgan zahoti (uning raqamli ahamiyati dastur, dastur tuzuvchi, foydalanilgan instrumentlarga bogʻliq boʻladi, lekin taxminan 5000 satr kodlari nazarda tutilayapti) S-dasturlarini tushunish va kuzatib borishda qiyinchiliklar yuzaga keladi.
C# dasturlash tilining alfaviti quyidagilardan iborat. Alfavit (yoki lite-rallar yig’indisi) C# tilida ASCII kodlar jadvali bilan birgalikda quyidagi belgilarni o’z ichiga oladi:
- Lotin harflari; - 0 dan 9 gacha raqamlar; - “_” belgisi (harf sifatida ham ishlatiladi); - maxsus belgilar to’plami :
{}, 1 [] + - % / \ ; : ^ ? <> = ! & # ~ *; - boshqa belgilar. C# alfaviti so’zlarni tuzishda xizmat qiladi, ya’ni leksemalarni tuzishda.
Leksemalarning 5 turi bor:
- Identifikator
- Kalit so’z
- Amallar belgilari
- Literallar
- Ajratuvchilar
Hozirgi kunda C# dasturlash tili yuqori bosqichli dasturlash tillari ichida eng samarali dasturlash tillaridan hisoblanadi. C# dasturlash tilida dastur tuzish uchun Visual Studio .NET muhitidan foydalanamiz. C# dasturlash tili obektga mo’ljallangan dasturlash tili hisoblanadi. Ushbu qo’llanmada C# dasturlash tili va uning operatorlari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Bilamizki ma’lumotlarni oqish va yozish turli xil oqimlar orqali amalga oshiriladi. Ma’lumotlarni fayl oqimlari orqali o’qish va yozish juda katta ahamiyatga ega. Sababi agar bir ma’lumotlarni ekran orqali o’qisak va yozsak unda har safar dasturni ishga tushurganda ma’lumotlarni qaytadan kiritishga to’g’ri keladi bu esa ancha qiyinchiliklar tug’diradi. Bundan tashqali natijalarni tahlil qilishda, ularni solishtirishda ham fayl oqimi bilan ishlash juda ko’p qulayliklarni olib keladi. Birinchi bobda konsol rejimda ma’lumotlarni ekran orqali kiritish va chiqarish amallari ko’rib chiqilgan. C# tilining sintaksisi, ma’lumotlar tiplari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Har bir operatorning funksional imkoniyatlari misollar orqali tushuntirib berilgan. C# tilida ifoda, intruksiya va operatorlar haqida ma’lumotlar keltirilgan. Tarmoqlash, takrorlash operatorlari va ularni har xil variantlari misollar orqali tushuntirib berilgan. Bundan tashqari har bir operatorning funksional imkoniyatlari misollar orqali tushuntirib berilgan.obyektga mo’ljallangan dasturlash tillarining asosini sinf tashkil qiladi. Qo’llanmaning ikkinchi bobi Microsoft Visual Studio 2010 muhitida C# dasturlash tili yordamida fayllar bilan ishlash, ular ustida bajariladigan amallarga bag’ishlangan. Bunda fayl va kataloglar ro’yxati ustida bajariladigan barcha metodlar o’rganib chiqilgan. Bunda fayl va kataloglar ustida bajariladigan metodlar o’rganilib misollar orqali tushuntirib berilgan. Ma’lumotlarni faylda yozish va o’qish oqimlari bo’yicha mavjud metodlar o’rganilib misollar orqali tushuntirib berilgan. Har bir operatorning funksional imkoniyatlari misollar orqali tushuntirib berilgan.
Dasturlashning programma tuzilgandan keyingi yana bir asosiy bosqichi „tekshirish“ (otladka) boʻlib, bunda yoʻl qoʻyilgan xatolar topiladi va tuzatiladi. Programmalar kodlanadi va mashinaga maxsus qurilma yordamida kiritiladi. Amaliyotda Dasturlashning yangi va tezkor usullari bor (2004); 2) matematik dasturlash — amaliy matematikaning bir boʻlimi; umumiy maʼnoda — biron-bir funksiya fo(x) ning ekstremumini (qarang Ekstremum) topish masalasi tushuniladi.
Inson kabi kompyuter ham óziga xos tilda muloqot qiladi. Bu til faqat kompyuter tushunadigan til bólib, u cheklangan lug'at va qat'iy yozish qoidalaridan iboratdir. Kompyuter tushunadigan va muloqot olib boradigan "til" DASTURLASH TILI deb ataladi. Istalgan dasturlash tilini bilgan shaxs óz dasturini bemalol tuza oladi.
Protsessor dasturlash tilida yozilgan dasturni tóg'ridan - tóg'ri tushunmaydi. Buning uchun dasturni protsessor tiliga tarjima qiladigan (raqamli ótkazib beruvchi) tarjimon tili - translyatordan foydalaniladi. Tarjimon tilining ikkita turi mavjud: kompilyator va interpretator .
Kompliyator dasturlash tilida yozilgan dastur kodini tólaligicha óqib , mashina kodiga tarjima qiladi va tarjima natijalarini bajariladigan yaxlit bitta faylga yig'adi.
Interpretator dasturlash tilida yozilgan kodni bosqichma -bosqich mashina kodiga aylantirib , tahlil qiladi va berilgan buyruqlarni ketma- ketlikda bajaradi. Agar xatolik sodir bólsa, ósha zahoti xabar beradi.
Dasturlash tillari juda kól bólib, ularning har biridan óziga xos masalalarni yechishda foydalanish mumkin. Quyida ularning eng mashhurlari haqida ma'lumotlar bilan tanishamiz.