Дастурлаш асослари

11. Когнитив қобилияти.
Ишлаб чиқариш учун янги технология устида фикр 
юритиш, тадқиқот ишларини йѝлга қѝйиш муайян лойиҳалар ва проекцияларни 
режалаштириш, уларнинг натижаларни олдиндан айтишдан иборат қобилият учун 
мутлақо шарт. Ўқув – тарбиявий ишларни такомиллаштириш, мутахассис 
малакасини ошириш 2-касбга йѝналтириш, истеъдодли ѐшларни ―Умид‖, ―Устоз‖, 
―Камолот‖ ва чет эл фондлари ѐрдами билан хорижий мамлакатларга ѝқишга 
юбориш муассасани қайта жихозлаш маҳсулот кѝламини кенгайтириш қѝшимча 
товарлар ишлаб чиқаришни йѝлга қѝйишга раҳнамолик қилиш. 
12. Гностик қобилият
. Илмий тадқиқотга лаѐқатлилик раҳбар учун муҳим 
аҳамият касб этади. Унинг ибрат намунаси корхона ташкилотнинг илмий 

---

147 
лабораторияга айлантиришга олиб келади. Раҳбарнинг ижодкорлиги оммавий тус 
олишга олиб келиши мумкин.
Раҳбарлик қилиш малакаларининг заифлиги. Раҳбарлик муайян тузилишга 
ѝзаро боғлиқликка эга бѝлган мураккаб шахслараро муносабатни мақсадга 
мувофиқ амалга оширишдир. Бундан ташқари молиявийдан бошлаб то 
тарбиявийгача функцияларни бажариш, бунинг учун эса маълум касбий 
малакаларни лозим акс ҳолда уларнинг заифлиги раҳбарликни қийинлаштиради. 
Бошқариш, ѝқитиш, уларга сабоқ бериш ѝқитиш ѝқувининг йѝқлиги. Корхона 
ривожини таъминлаш кадрлар тайѐрлаш ва уларнинг малакасини ошириш муайян 
билим ҳамда кѝникмалар билан қуроллантиришга кѝп жиҳатдан боғлиқ. Бу 
муаммо ―Миллий кадрлар тайѐрлаш дастури‖да ѝз аксини топган. Раҳбар ѝз 
тажрибасини ѐшларга ѝргатмас экан демакки ворислик тамойили бузилади, 
муайян малакаларни уларда шакллантирмаслик истиқболга кѝр – кѝрона 
ѐндашишни юзага келтиради билимлар билан уларни қуроллантирмаслик эса 
равнақ тѝғрисида пок бѝлиши мумкин эмас. Меҳнат жамоасини жипслаштириш 
қобилиятиниинг қуйи даражада эканлиги. Жамоадан психологик илиқ муҳит 
ѝзаро ѐрдам дѝстлик ѝзаро мослик аҳиллик тотувлик ѝзаро тушунув симпатия 
сингари ҳис – туйғуларнинг барқарор мажмуасини ѝзида акс эттиради. Жамоа 
фикри гуруҳий интилиш жамоавий онг тафаккур умумийлик ѝртасидаги мослик 
шахслараро муносиблик психологик муҳитнинг таркибий қисмидир.
Янгиликлар билан ѝзгаларни ѝзига жалб қилишга ѝқувсизлиги. Раҳбарда 
янги ғоялар туғилиши муайян мақсадлар вужудга келиши мумкин, лекин у ана шу 
нарсалар билан ѝзгаларни жал эта олмаслик бошқарув санъати заифлигини 
билдиради. Бунинг учун ―ѝзини реклама‖ қилишдан ор қилмаслик лозим.
Одамлар билан муомалага киришиш жараѐнида дилкашлик иболилик ва 
назокатлилик йѝқлиги. Раҳбар этнопсихологик хусусиятларга эга бѝлиши орқали 
дилкашлилик иболилик ва назокатлилик фазилатларига эга бѝлади. Миллий қиѐфа 
миллий онг, миллий характер, миллий ҳис – туйғу, миллий шахслараро муносабат 
билан қуролланиш орқали кѝзланган мақсадга эришиш мумкин.
Ақл – идрок ва фаросат бобида сустлашади. Раҳбарлик лавозимига 
тайинланиш ѐки кѝтарилиш жараѐнида шахснинг ақл – идроки, фаҳм – фаросати 
ҳисобга олинади. Чунки яхши раҳбар – корхонанинг 50% кучидир. Билимдонлик 
истеъдодлилик ақл – заковатлилик раҳбарнинг муҳим хусусияти эканлигини 
таъкидлаб ѝтиш мақсадга мувофиқ.