Дастурлаш асослари

Тазйиқ (босим) шароитида ишлаш.
Одатда ташкилот миқѐсида тазйиқ 
шароити юзага келганда ходимларнинг икки хил хулқи кѝзга ташланади. Баъзи 
бир ходимлар тазйиқ шароитида самарали фаолият юрита оладилар, вақт 
танқислиги шароитида тезда ѝринли қарор қабул қиладилар, ѝз меҳнат 
ҳаракатларини мақсадга мувофиқ тарзда ташкил эта оладилар. Аммо, айрим 

---

129 
ходимлар бундай шароитда ѝзларини мутлақо ноқулай ҳис этадилар ва ишга 
қѝллари бормайди, бажараѐтган ишлари қовушмайди. Шу боис, ташкилотдаги 
ходимларни яна икки тоифага – тазйиқ муҳитида самарали ишлайдиган ва 
самарасиз фаолият юритувчи шахсларга ажратиш мумкин. Таъкидлаб ѝтилган 
биринчи тоифа, яъни тазйиқ муҳитида самарали меҳнат қиладиган ходимлар (ва 
ҳатто раҳбарлар ҳам) айнан шундай шароитда ишчанлик қобилиятларини 
намойиш эта оладилар. Улар ҳатто ѝзлари сезмаган ҳолда шу каби вазиятни юзага 
келтирадилар ҳам. Масалан, бирон ишни бажаришни охирги кунгача чѝзиб 
юрадилар ва вазифани адо этиш муддати яқинлашганда бутун куч ва 
имкониятларни сафарбар этадилар. Бу тоифа раҳбарлар берадиган топшириқлар 
ҳам доимо тезкор талабларга эга. Улар натижаси узоқ муддатга белгиланган 
вазифаларни унча хуш кѝришмайди ва муддати ноаниқ ишга ҳам енгил 
қарайдилар. 
Бошкарув психологиясида рахбарлик ва рахбарнинг психологик 
муаммолари мавжуд булиб, уларни муайян туркумларга ажратган холда хал 
килиш мумкиндир. Куйида ана шу муаммоларнинг мохиятини ѐритишга ва 
маълум гурухларга ажратишга харакат киламиз ва уларни хар кайсисининг узига 
хос хусусиятларини тахлил килишга интиламиз: 
Рахбар 
фаолиятининг 
психологик 
хусусиятлари
: 
бошкарув 
лавозимларининг психологик тавсифи; инсон психикасига лавозим такозо 
килувчи талаблар, рахбарнинг шахсий фазилатлари, сифатлари ва хислатлари, 
уринбосарлар шахсини ва фаолиятини бахолаш, уринбосарларни лавозимга 
жойлаштириш ва уларга хомийлик килиш, мехнат фаолиятини илмий жихатдан 
ташкил килиш ва бошкариш.