Дастурлаш асослари

ФАОЛ ТИНГЛАШ 
Фаол тинглаш ѐрдамида Сиз эшитаѐтганларингизни қанчалик тѝғри 
тушунаѐтганлигингизга ишонч ҳосил қилишингиз мумкин. 
Сизга 
нимани 
айтишни 
хоҳлаѐтганларини 
ҳақиқатан 
ҳам 

---

83 
тушунганлигингизни қандай текшириш мумкин? У ѐки бу танбеҳ бошқалар учун 
қандай бѝлса, Сиз учун ҳам шундай мазмунни англатишига қандай ишонч ҳосил 
қилиш мумкин?
Энг яхши усул суҳбатдошингиздан нимани назарда тутганлигини 
тушунтириб беришни сѝраш. ―Бу билан нима демоқчисиз?‖- деб қайтариб сѝранг. 
Ёки оддийгина қилиб ‖Кечирасиз, Сизни тѝла тушунмадим‖- деб айтинг. 
Суҳбатдошингиз нимани назарда тутганлигини тушунтириб берганидан сѝнг, 
ҳақиқатан ҳам тѝғри тушунганлигингизга ишонч ҳосил қилиш учун яна қайта 
сѝрашдан қѝрқманг. Ҳаттоки, Сизда ҳеч қандай тушунмовчилик бѝлмаса ҳам бу 
Сиз қандай тушунган бѝлсангиз, шу дегани эмас. 
Парафраз
дан фойдаланинг- яъни қандай тушунганлигингизни ѝзингизнинг 
сѝзларингиз билан тасвирланг. Ҳозиргина эшитганларингизни ѝзингиз 
тушунгандек қилиб сѝзлаб берсангиз, суҳбатдошингиз ҳамма нарсани тѝғри 
тушундингизми – йѝқми, аниқлаши осон бѝлади. Агар у қандайдир ҳатоларни 
пайқаса, айнан Сиз нотѝғри талқин қилган жойларни тушунтириб беради.Сиз бу 
усулни суҳбатдошингиз айтган нарсани қанчалик тушунганлигингизни кѝрсатиш 
учун хоҳлаган пайтда қѝллашингиз мумкин. 
Бу усул ѐрдамида Сиз суҳбатдошингиз сѝзлаѐтган нарсага ҳақиқатан ҳам 
қизиқаѐтганлигингизни кѝрсатасиз. Бу Сизнинг уни тушуниш истагингизга 
гувоҳлик беради. Агар суҳбатдошингиз буни ҳис қилса, у ҳам ѝз навбатида Сизни 
тушунишга ҳаракат қилади. 
Баъзилар фаол тинглаш ва парафразни айтилганни механик қайтариш билан 
адаштиришади. Улар айтилганни бошқа сѝзлар билан шундайича такрорлашади. 
Сѝз алмаштириш орқали бундай такрорлаш диалог иллюзиясини туғдиради ҳолос. 
Ҳақиқий парафраз – суҳбатдошингизни уни тинглаѐтганингизга ишонтириш 
учун илмоқ ѐки найранг эмас. Бу Сизга нимани айтишни хоҳлашаѐтганини 
ҳақиқатан 
ҳам 
тушуниш 
усулидир. 
Парафраздан 
фойдаланиб 
Сиз 
суҳбатдошингизга у айтган нарсани қандай тушунганлигингизни ѝз сѝзларингиз 
билан қайтарасиз. Шундай қилиб суҳбатдошингизда аниқроқ баѐн қилиш 
имконияти пайдо бѝлади.
Фаол 
тинглаш 
малакасини 
ривожлантириш 
учун, 
қандай 
тушунганлигингизни турлича баѐн қилишдан бошланг. Ўзингизга энг маъқул 
парафразлаштириш усулини танланг. 
Қачонки кимдир Сизнинг ҳаракатларингизни танқид қила бошласа ѐки 
Сиздан жаҳли чиқса Сизга нима демоқчи эканликларини тѝла тушунганингизни 
намойиш қилмагунча шу техникани қѝлланг. Бу суҳбатдошингизга қандай таъсир 
қиларкин?