Дарслик тошкент – iqtisodiyot – 2019

мамлакат 
1 
ICBC 
Хитой 
2 
Китайский строительный 
банк 
Хитой 
3 
JPMorgan Chase 
АҚШ 
4 
General Electric 
АҚШ 
5 
Exxon Mobil 
АҚШ 
6 
HSBC Holdings 
Буюк Британия 
7 
Royal Dutch Shell 
Нидерландия 
8 
Сельскохозяйственный банк 
Китая 
Хитой 
9 
Berkshire Hathaway 
АҚШ 
10 
PetroChina 
Хитой 
Ҳозирги кунда трансмиллий корпорацияларнинг ҳуқуқий филиаллари ва 
шуъба корхоналари жаҳоннинг турли давлатларида фаолият юритиб келмоқда. 
Бу компаниялар нисбатан мустақил бўлиб, ишлаб чиқариш ва тайѐр 
маҳсулотларни сотиш, илмий тадқиқот ва истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш 
каби ишларни бажаради. Умуман улар ягона ишлаб чиқариш-сотиш мажмуини 
ташкил этиб, бу мажмуада ҳиссадорлик капиталга фақат таъсисчи давлат 
эгалик қилади. Шу билан бирга ТМКларнинг филиал ва шўъба корхоналари 
аралаш корхоналар кўринишида ҳам бўлиши ва уларда миллий капитал 
устунлик қилиши ҳам мумкин. 
Жаҳон хўжалигида трансмиллий ва кўпмиллий корпорациялар қаторига 
халқаро компаниялар ичида ажралиб турувчи глобал корпорацияларни (ГК) ҳам 
киритиш мумкин. Ушбу компаниялар XX асрнинг 80-йилларида вужудга 
келган бўлиб, ҳозирги кунда кучайиб бормоқда. Глобал корпорациялар 
замонавий жаҳон молия капиталининг бутун қудратини намоѐн қилади. Жаҳон 
иқтисодиѐтида глобализация жараѐнлари ҳозирги кунда кўпроқ химия, 
электротехника ва электрон соҳаларда нефть ва автомобиль соҳаларида 
ахборот, банк ва бошқа бир неча соҳаларда рўй бермоқда. 
Экспертлар 500 та энг йирик глобал компанияларни ажратадилар. Етакчи 
ўринлар Америка ТМКларига тегишли (140 та компания), ундан кейин – 
Япония (67), Франция (40), Германия (39), Хитой (37), Британия (26). БРИК 
мамлакатларининг ТМК лари динамик равишда ривожланиб бормоқда 
(Бразилия (6), Россия (8), Ҳиндистон (7) ва Хитой).
5.4.2. - жадвалда ―Forbes‖ журнали бўйича 2017 йилги сотувлар ҳажми ва 
соф фойда бўйича дунѐнинг 10 энг йирик компаниясидан ташкил топган рўйхат 
келтирилган. Катта миқдордаги молиявий маблағларининг кучи, жамоатчилик 

---

87 
билан алоқа, сиѐсий лобби сабабли, ҳудудларда ТМК катта таъсирга эга.