Дарё водийси ва унинг элементлари

Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими

Мисол учун сувнинг оқиш тезлиги v = 1,5 м/с, дарёнинг кенглиги B = 200 м, эгрилик радиуси R = 250 м бўлса, h= 200/2 *1,52/(250*9,81) = 0,09 м = 9 см бўлади.

Умуман чап ва ўнг қирғоқлар фарқи 18 см бўлади.

Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими

• Дарёлар сув юзаси кўндаланг қирқимининг горизонтал бўлмаслигининг иккинчи сабаби Ер курраси ўз ўқи атро­фида айланиши туфайли вужудга келадиган Кориолис кучи (P2) нинг таъсири билан изоҳланади.
• Бу куч қуйидаги ифода билан аниқланади:

ифодада m­-заррачалар массаси, w­-ернинг айланишидаги бурчак тезлик, v-­сувнинг оқиш тезлиги, -­географик кенг­лик.

Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими

• Бу ерда ҳам оғирлик кучи (G) ва Кориолис кучи (P2) нинг тенг таъсир этувчиси туфайли сув юзаси кўндаланг қирқими маълум нишабликка (i) эга бўлади:

• Бу ерда ҳам оғирлик кучи (G) ва Кориолис кучи (P2) нинг тенг таъсир этувчиси туфайли сув юзаси кўндаланг қирқими маълум нишабликка (i) эга бўлади:

Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими

• Агар 2w=0,0001458 эканлигини ҳисобга олсак ва = 550 бўлса, юқорида келтирилган мисол учун сув юзаси кўндаланг қирқимининг нишаблиги (i) қуйидагига тенг бўлади:

Нишаблик маълум бўлгач, чап ва ўнг қирғоқлардаги сув сатҳлари фарқини
ифода билан аниқлаш мумкин

Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими

• Ҳисоблашларда марказдан қочма куч билан Кориолис ку­чининг йўналиши мос тушса, ҳар икки куч туфайли ву­жудга келган сув сатҳлари фарқи қўшилади, акс ҳолда уларнинг айирмаси олинади.
• Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими баъзи ҳол­ларда мураккаб характерга эга бўлади.
• Масалан, дарёда сув­нинг кўтарилишида сув юзаси қабариқ, пасайишида эса ботиқ эгри чизиқ шаклда бўлади.
• Бу ҳодиса сувнинг кўта­рилиш ва пасайиш пайтларида жонли кесмада тезликнинг турли қий­матларда ўзгариши билан боғлиқдир.