Дарё водийси ва унинг элементлари

Дарёларнинг бўйлама қирқимлари

• Маълумки, дарёда сувнинг ҳаракати­оқиши баландлик­лар фарқи туфайли юзага келади.
• Дарё узунлиги бўйича ба­ландликнинг ўзгаришини бўйлама қирқимларда тасвирлаш мумкин.
• Дарёларнинг бўйлама қирқимлари сув юзаси ёки ўзан туби бўйича олинган баландлик маълумотлари асосида чизилади.
• Бўйлама қирқимлар жойнинг геологик тузили­шига, рельефига боғлиқ ҳолда турли дарёларда турлича шаклларга эга бўлади.
• Уларни умумлаштириб, қуйидаги турларга ажратиш мумкин

Дарёларнинг бўйлама қирқимлари

• Ботиқ бўйлама қирқим-тоғлардан текисликка оқиб тушадиган дарёларда кузатилади.
• Дарёнинг тоғли қисмида нишаблик катта бўлиб, текисликка чиққач нишаблик ка­маяди.
• Амударё ёки Сирдарёнинг бўйлама қирқими бу турга ёрқин мисол бўлади.
• Тўғри чизиқли бўйлама қирқим-текислик дарёларида кузатилади.
• Бу турга мисол сифатида Волга дарёсининг бўйлама қирқимини кўрсатиш мумкин.

Дарёларнинг бўйлама қирқимлари

• Қабариқ бўйлама қирқим-тоғ платоларидан бошлана­диган кичик дарёларга хосдир.
• Поғонали ёки зинасимон бўйлама қирқим-асосан тоғ дарёлари учун характерлидир.
• Лекин, бундай шаклдаги бўйлама қирқимлар текислик дарёларининг баъзи қисм­ларида ҳам учрайди.
• Дарёнинг бўйлама қирқими унда мавжуд бўлган энер­гия миқдорининг узунлик бўйича ўзгаришини яққол тас­вирлайди.

СИНОВ САВОЛЛАРИ

• 1. Дарё водийси ва унинг элементларини санаб беринг
• 2. Дарё ўзани ва унинг кўндаланг қирқимини изоҳланг
• 3. Ўзаннинг кўндаланг қирқими ва жон­ли кесма майдонини тушунтириб беринг
• 4. Дарёлар сув юзасининг кўндаланг қирқими деганда нимани тушунасиз?
• 5. Дарёларнинг бўйлама қирқимлари ва уларнинг турларини санаб беринг
• 6. Ботиқ бўйлама қирқим ҳамда тўғри чизиқли бўйлама қирқимларга изоҳ беринг
• 7. Қабариқ бўйлама қирқим ва поғонали ёки зинасимон бўйлама қирқимларни тушунтиринг

ЭЪТИБОРИНИНГИЗ УЧУН РАХМАТ