Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Кийим куяси, ёки хонаки куя
Tineola bitellia Humm.
Зарари. Хонаки куя қоракўл, қуён териси ва бошқа мўйналарга, жун, қил, пар, пат ва улардан тайёрланган турли буюмлар-пўстин, газламаларга, гилам, кигизга зарар етказади, парранда ва йиртқич ҳайвонларнинг матрабларига тушади. Хонаки куя бутун ер юзида кенг тарқалгандир.
Таърифи. Капалагининг катталиги қанотларини ёзганда 9-16 мм келади. Ранги похолга ўхшаш сариқ, жилосиздир, олдинги қанотларининг учида ва орқадаги қанотларининг кейинги чеккасида узун шокиласи бор. Қурти оқимтир рангли, боши қорамтир бўлиб, найсимон пиллаиинг ичида туради, бу пилла ўргимчак ипидан ва ейилган озиқ модда қолдиғидан иборат. Ғумбаги жигар ранг, нотўғри шаклда бўлиб, чўзиқ пилланинг ичида туради.
Ҳаёт кечириши. Иситиладиган хоналарда бу куя қишки уйқуга кирмайди. У жуда узоқ вақт учиб юради. Вояга етган капалаклар ва куя ривожланишинннг бошқа стадиялари йил бўйи учраб туради, аммо куя секин ривожланади ва Марказий Осиёда йилига атиги иккита, Россиянинг Европа қисмида ва Сибирда эса битта насл беради. Куялар ёз ойларида кўпроқ зарар етказади.
Вояга етган капалаклар 30 кунча яшайди. Урғочиси турли нарсаларга тухум қўйиб кетади, қуртлари шу нарсалар билан озиқланади. Урғочи капалак 50-100 та тухум қўяди, 8-10 кундан кейин тухумлардан қуртлар чиқади. Улар ўзлари озиқланаётган модда қолдиқларидан найчалар қуриб, уларни ўргимчак ипи билан мустаҳкамлаб олади. Ана шу найчаларда қуртлар секин-аста катталаша бориб, уларнинг ичида ривожланиш даврини ўтади. Найча-пиллаларнинг ранги ҳар хил бўлиб, ўзи озиқланадиган модданинг рангига боғлиқ; зарарланган ранг-баранг тўқимадан ранг-баранг пилла ўрайди.
Марказий Осиёда қурт стадияси тахминан 5 ойга чўзилади. Қурт найча-пилла ичида ғумбакка айланади. Ғумбаклик стадияси 18-19 кунча давом этади.


Жануб парвонаси
Plodia interpunctella Hb.
Зарари. Жануб парвонаси хилма-хил озиқ-овқатга: ун, айниқса маккажўхори уни, ҳар хил ғаллагуллилар дони, крупа, талқон, конфет, айниқса шоколад, ҳамма қуритилган мевалар, чақилган ёнғоқ ва қуруқ сабзавотларга зарар етказади. Агар қуруқ мевалар, ун ва дон яхши қараб турилмаса, уларнинг фақат тезак ва ўргимчак ипи билан ифлосланган пўсти ва кукунигина қолади.