Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Тарқалиши. Гессен пашшаси Европанинг кўп қисмида, шимолда Швеция ерининг ўрталаригача бўлган жойларда, Шимолий Америкада, Шимолий Африкада, Мессопотамияда, Кичик Осиёда бўлади; бу пашша Россиянинг Европа қисмида, шимолда Ленинградгача бўлган ерларда, Ғарбий Сибирда, Кавказда ва Марказий Осиёда учрайди.
Марказий Осиёда гессен пашшасининг тарқалган жойлари ҳозирча тўла аниқланган эмас; бундан келадиган зарар фақат Тошкент вилоятида, Каттақўрғон ва Қамаши туманларида кўрилган.
Таърифи. Вояга етган пашша 2,5—3,5 мм катталикда; ранги қўнғир тусда, урғочисининг қорнида қизил ёки қўнғир-сариқ доғлар бор, кўкраги қора бўлиб, биқинларида пушти чизиқлар бор.
Пашшанинг бўйи чўзиқ бўлганидан, у худди чивинга ўхшайди, шунинг учун ҳам буни баъзан «гессен чивини» деб атайдилар.
Пашшанинг мўйлови қўнғир-сариқ тусда бўлиб, урғочисида 16—18 бўғимдан, эркагида 16—20 бўғимдан иборат; урғочиси мўйловининг узунлиги танасининг учдан бир қисмига, эркагида—иккидан бир қисмига тенг. Қанотининг учи тўгарак шаклда, четларида узун тукчалар бор. Оёғи узун. Урғочисининг қорни эркагининг қорнидан йўғон; эркаги қорнининг охирида куракчасимон иккита ортиқ бор, урғочиси билан қўшилиш пайтида у шу ортиғи воситасида урғочисини ушлаб туради; урғочиси қорнининг учи найзасимон бўлиб, бунда сўнгги бўғими тухум қўйгич каби ҳаракатчан тузилган.
Гессен пашшасининг сохта пилласи шакли ва туси жиҳатидан зиғир донига ўхшайди, бу пилла ипаксимон иплардан тузилган бўлиб. ичида энг аввал oқ, сўнгра пушти тусга кирган ғумбак жойлашади.
Бу пашшанинг личинкаси ғумбакка айланиш олдидан 4 мм узунликда бўлади; личинка танаси урчуқсимон, сал ялпоқлашган, бош томони пастга сал қайрилган; танасидаги айрим сегментларнинг чегараси аниқ эмас. Личинканинг туси сутсимон оқ баъзан пуштироқ товланиб туради. Ичак ичидаги нарсалар яшилсимон йўл шаклида орқасидан сал кўриниб туради.
Личинканинг бўйи биринчи ёшида—1 мм чамасида, танаси қуртсимон, ундаги 13 та сегмент яққол кўриниб туради. Кейинги сегментда чуқурча бор, бу чуқурчанинт икки ёнидаги чизиқда тўрттадан тикансимон сўрғич бор. Ёш личинканинг ранги пуштироқ-сариқ.
Тухуми 0,5 мм катталикда, таёқчасимон чўзиқ, қизғиш тусда, янги қўйилган тухум оч пушти рангда, бундан личинка чиқиш олдидан қизғиш-қўнғир тусга киради.