Modellashtiruvchi o'yinni o‘tkazish uchun guiuh talabalari ik- kiga bo'linadi. Guruhning yarmi sotuvchi rolini, yarmi xaridor rolini bajaradi. Xaridorlarning qo‘Iiga awaldan tayyorlangan kartochkani berib, o‘yin qoidasi tushuntiriladi. Talabalardan birini yordamchi sifatida kartochkalarni tarqatish va ikkinchisini oldi- sotdini nazorat qiluvchi, hisobga oluvchi qilib belgilash mumkin. Xaridor va sotuvchining kartochkalari alohida saqlanib, har bir raundda aralashtirilishi lozim. Har bir talaba kartochkani ol- gach, shartnoma tuzish uchun sherik qidiradi. Bitim tuzayotganda kartochkada belgilangan narxga ahamiyat berish kerak.
Auditoriyada ma’lum bir joyni bozor qilish.
0‘yinda kim sotuvchi yoki xaridor bo‘Isa, oxirigacha bo‘ladi.
larqatiladi. Har bir talaba shartnoma tuzgach, albatta o‘zining ve- ilomostini to'ldirishi kerak. Kim bilan bitim tuzgan bo'lsa, ismini yo/.ishi, kartochkadagi narxni hamda tuzgan shartnoma bo'yicha narxni yozib qo'yishi kerak. Bu olgan foydasi yoki zararini hisoblash, g'olibni aniqlashga yordam beradi. Talabalarga, ular shartnoma tuzayotganda hisoblash oson bo'lishi uchun oxiri 5 yoki 0 bilan tugaydigan raqam bilan narxga kelishganlari ma’qulligini eslatish lozim. Talabalarning shaxsiy hisob varaqlarini to'g'ri to'ldirishayotganini aniqlash uchun sinov raundidan keyin, bu va- - raqalarni ko'zdan kechirish kerak. Sinov raundidagi shartnoma umumiy hisob-kitobga kiritilmaydi.
Bozorda oldi-sotdi 5 daqiqadan (yoki 2,3 raund 10 daqiqadan) uch raundda o'tkazilishi, birinchi sinov raundi bo'lishi, ikkinchi va uchinchisi haqiqiy hisobga olinishini e’lon qilinishi kerak.
Namoyish qilinuvchi va tarqatiluvchi materialdan foy- dalanib, shartnomalami hisob-kitob qilish.
Har bir raunddan so'ng, talabalar o'z natijalarini hisoblab chiqishi uchun vaqt ajratish.
Talabalarni iloji boricha ko'proq shartnoma tuzishga rag'batlantirish kerak. Ular o'z kartochkalarini shartnoma tuzgan- dan so'nggina topshirishlari mumkin. Shuning uchun ular zarar ko'rsalar ham shartnoma tuzishlari kerak. Har bir talaba o'z foydasini ko'paytirish yoki zararini kamaytirishga harakat qilishi kerak.
Birinchi raundda narxlar bir-biridan katta farq qilishi mumkin. Bozordagi muvozanat narxini qanday aniqlash mumkin? Buning uchun talab va taklif shkalasi ma’lumotlari asosida belgilangan nuqtalami birlashtirish natijasida hosil qilingan talab va taklif egri chiziqlari yordamida javob beramiz. Ular sotuvchi yoki xaridoraing xatti-harakatini izohlaydi. Ana shu egri chiziqlar kesishgan nuqta (fokal nuqta) muvozanat nuqtasi bo'Iadi. Ana shu nuqtaga mos narx esa muvozanat narxi deyiladi. Talabalar o'zlari chizgan grafik bilan o'qituvchi chizgan grafikni solishtirishlari mumkin. Grafikni muhokama qilish jarayonida o'qituvchi talabalarga «Pirovard bozor narxini kim o'tnatadi, sotuvchimi yoki xaridor?», deb murojaat qilishi mumkin. (Albatta, bozordagi narxni sotuvchi va xaridor birgalikda o'rnatadi). Qanday qilib sotuvchi va xaridor o'rtasidagi raqobat narxga ta’sir ko'rsatadi? Belgilangan vaqt tugagach o'yinni to'xtatish hamda tala-
balarni kartoshka bozoridagi umumiy shartnomalar bilan tanishti- rish kerak. Har bir qatnashuvchi o‘zidan boshqalarni shartnomalari qanday tuzilgani bilan tanishishadi. Ikkinchi raundda talaba o'zi belgilagan narxni baland ovozda e’lon qilishiga ruxsat berishi mumkin. Bu ham axborot oqimini tezlashtiradi.
O'yin tugagach, uni muhokama qilish boshlanadi. O'yinning muhokamasida ko'p foyda yoki zarar ko'rgan talabalar aniqlanib, ularning natijagalari izohlanadi. Shartnomalarni hisobga olish varag'i orqali kartoshka bozorida narxlar muvozanat narxi tomon o'zgarib borganini ko'rsatish kerak. Buning uchun talabalarga: har bir raundda kartoshkaning narxi qanday bo'lgan, eng ko'p miqdorda necha so'mdan sotilgan? Narxlardagi farq qaysi raundda eng ko'p? Nima sababdan oxirgi raundda narxlar nisbatan bir-biriga yaqin, deb murojaat qilish mumkin. Birinchi va ikkinchi savolga olingan ma’lumotlar asosida javob ber- sak, uchinchi savolga bozordagi raqobat kurashi, xaridor va sotuvchi- laming ko'proq axborotga ega bo'lishi sabablarini ko'rsatish mumkin. Sotuvchi va xaridorlar guruhidan birortasi mustaqil ravishda narxni nazorat qilish imkoniga ega emas. Bunga raqobat yo'l qo'ymaydi. Xaridorlar xaridorlar bilan sotuvchilar sotuvchilar bilan raqobat qilishiga talabalarning diqqatini qaratish kerak. Chizilgan grafik asosida sotuvchi yoki xaridor yutug'ini ajratib ko'rsatish maqsadga muvofiq bo'Iadi.
