D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Fanning mavzulari va ular bo'yicha ishchi o'quv dasturi- ning mustaqil ta’limga oid bo‘lim va mavzulari	Mustaqil ta’­limga oid topshiriqlar	Baja­ rish mud- datlari	Haj­ mi (so- at- da)
Mustaqil ta’lim bali
	1	2	3	4	5
1.	«Iqtisodlyot nazariyasi» fani- ning predineti va uslubi. Iqti­sodlyot najariyasining fan sifa­tida shakllanishida turli oqin- larning roli	Kons­ pekt qilish	Shu Mav- zuda o‘ti- ladigan seminar darsiga qadar	4	2
2	Iqtisodiy resurslar va jamiyat ehtiyojlari. Cheklangan re­surslar sharoitida cheksiz ehtiyojlami qoldirish muam- mosi	Tanlash va qaror qabul qilish set- kasini tay- yorlash		2	2

3	Iqtisodiy tizimMlar va ularning o‘zgarishi. Aralash iqtisodiyot doirasining kengayib borishi. An’anaviy iqtisodlyot va uning transformatsiyasi.	Taqdi­ mot		2	2
4	Mulkchilik munosabatlari - iqtisodiy tiziM asosi. Mulkni iqtisodiy ro'yobga chiqarish, uning usullari va muqobil yo‘IIari.	Loyiha	^/	4	2
5	Iqtisodiy faoliyat va uning samaradorligi. Ishlab chiqarish jarayoni va uning iqtisodiy mazmuni va shakllari. Islilab chiqarish natijalari.	Muno- zara		4-	2
6	Iqtisodiy tizimda tovar va pul. 0‘zbekistonda milliy pul — so'mning muomalaga kiritilishi va uning ahamiyati.	Esse yozish		2	2
7	Bozor iqtisodiyoti va uning belgilari. Madaniylashgan bo­zor iqtisodiyoti, uning xusu- siyatlari va rivojlanish qonu- niyatlari.	Kons- pekt qilish		2	2
8	0‘tish davri va uning 0‘zbekistondagi xususiyatlari. 0‘zbekistonda bozor iqtisodi- yotiga o‘tish konsepsiyasi va islohotlar strategiyasi.	Matndan iqtibos va ularga sharh yozish		2	2
9	Bozor va uning tuzilishi. Bozor infratuzilmasi va uning unsurlari. 0‘zbekistonda milliy bozorni shakllantirish.	Konstep- tual jadvalda ifodalash		4	2
10	Talab, Taklif va bozor muvoza- nati. 0‘zbekistonda bozor mu- vozanatini Ta’minlash muam- molari.	Kons- pekt qilish		4	2
11	Bozor tizimida tadbirkorlik faoliyati. Tadbirkorlik kapitali. 0‘zbekistonda iqtisodiy islo- hotlaming hozirgi bosqichida korxonalami aksionerlashtirish xususiyatlari.	Taqdi­ mot		4	2
12	Sarf-xarajatlar, foyda va zarar. Xarajatlaming tarkibi	Masala va mashq		4	2

	va turlari.	yechish
13	Mehnat va ish haqini tashkil topishi. Ish haqi tizimi. Ish haqini indeksatsiyalash.	Muno- zara		4	2
14	Raqobat nazariyasi. 0‘zbekis- tonning antimonopol qonun- chiligi va raqobatchilik uchun shart-sharoitning vujudga kelishi.	Kons­ pekt qilish		2	2
15	Narx va uning shakllanishi. Erkin ва monopollashgan bozorda narxning shakllanishi.	Chiz- mada ifodalash		2	2
16	Agrar tizimda renta Mu­nosabatlari. Renta to‘lovining shakllari. Renta miqdoiga ta‘sir ko‘r- catuvchi omillar. 0‘zbekis- tonda qishloq xo'jaligini isloh qilish.	raqdimot. Masala va Masliq yechish		4	3
	J A M И:			50	33

Mustaqil ishlar tarkibida o‘quvchi-talabalardan alohida diqqat-e’tibor bilan ishlashni talab qiladigan mustaqil ish o‘rganilayotgan fandan kurs ishi hamda kasb-hunar kollejlarida diplom ishi, bakalavriat yo'nalishida bitiruv malakaviy ishi yozish ham bor.
0‘qitiladigan fanning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, musta­qil ishni tashkil etishda boshqa shakllardan ham foydalanish mumkin.
Mustaqil bajariladigan ishlardan biri iqtisodiy masalalarga bag‘ishlangan ilmiy adabiyotlami yoki o‘quv adabiyotlarifli kons- pekt qilishdir. Konspekt qilish — talabani fanni o‘zlashtirishi uchun katta yordam beradi. Lekin talabalar konspekt qilishni to‘g‘ridan — to‘g‘ri ko‘chirish deb tushunmasliklari kerak.
Berilgan topshiriqni bajarish o'qishdan boshlanadi. 0‘qish bu hali o‘zlashtirish emas. 0‘qish, o‘qilgan matnni anglash kerak. Tu- shunish, o'zlashtirish uchun qo‘shimcha ravishda aqlni ishlatish ta­lab qilinadi. 0‘zlashtirish bu yodda saqlash degani emas, albatta,u o‘zlashtirishga yordam beradi. Boshqacha aytganda, uqish bu o‘qish emas. Tushunish boshqa, tushunganni o‘zlashtirilganini yodda saqlash esa yana boshqa narsa. Hammasi ham aqlni ish- iatishni talab qiladi. 0‘qishga minimum vaqt va kuch sar'lab, hara-




kat qilib, asosiy diqqatni tushunishga, tushunganini yozishga, yodda saqlashga harakat qilish kerak. Sarflanadigan vaqt, uni o'qishga qancha va tushunish uchun o‘ylashga qancha sarflanishi mavzuga, uning murakkablik darajasiga bog‘liq.
Talabalarni iqtisodiy fanlarni o'rganishlarida iqtisodiy muam- molarga bag‘ishlangan eng yaxshi adabiyotlar bilan tanishtirish, yetakchi olimlar bilan uchrashuvlar tashkil etish muhim rol o‘ynaydi. Undan tashqari, ilmiy to‘garak ishini muntazam tashkil etish, talabalaming ijodiy kunlari, ilmiy davralari, anjumanlari, konkurslari olimpiada va ko‘rgazmalarini vaqti-vaqti bilan o'tkazib turish shubhasiz talabalar faolligini oshiradi. Ularni fanni o'rganishga rag‘batlantiradi.
Talabalarni mustaqil ravishda ijodiy izlanishga o‘rgatishda kafedra tomonidan tashkil etilgan ilmiy to‘garaklar katta ahami­yatga ega. Bunda kafedra o'rganilayotgan fan bo‘yicha talabalar- ning qiziqishi, fandagi yangiliklar o'rganilishi, tadqiq etilishi lozim bo'lgan muammolarni ilmiy to‘garaklarda muhokama qilinishini ko‘zda tutishi kerak. Talabalar to‘garakda tayyorlagan ilmiy doklad- larini tinglovchilar hukmiga havola etar ekanlar, to'garak a’zolari ham uni muhokamasida faol ishtirok etishlarini ta’minlash zarur. To‘garak a’zolarini soni, muhokama qilinadigan masalalar, ilmiy dokladiar miqdori, mavzularning mazmuni va boshqalarga ko'ra to‘garak rahbari oy davomida ilmiy to‘garaklar majlisi o'tadigan kunlarni belgilaydi. Eng yaxshi baho berilgan ilmiy dokladiar tala- balarning ilmiy konferensiyalarida qatnashishga tavsiya etiladi.
0‘tkaziladigan konferensiyani umumiy mavzusini tasdiqlagach, dokladlarni mavzu yo‘nalishiga ko‘ra guruhlarga ajratgan ma’qul.
0‘tkaziladigan talabalaming ilmiy konferensiyasida eng yaxshi deb topilgan dokladiar rag‘batlantiriladi, keyingi bosqichlarda qat­nashishga tavsiya etiladi
Fanni mustaqil o'rganishda mustaqil izlanish alohida ahamiyatga ega. Mustaqil ishlash, o‘qishdan mustaqil izlanishning asosiy farqi uni ilmiy yo'nalishda bo'lishi fanda, tajribada erishilgan eng so‘nggi yutuqlarni o‘rganishga diqqat qaratilishi hamda o‘z nuqtayi nazarini bayon qilish va taklif, tavsiyalar ishlab chiqishga harakat qilishidir.
Mustaqil izlanishning o‘quv shakllaridan biri kurs ishidir.
Kurs ishini yozish va himoya qilish jarayonida talabalar iqtiso­diy fanlarni yanada chuqurroq o‘rganishadi. Iqtisodiy kategoriyalar va qonunlar mohiyatini tushunish murakkab nazariy muammolarni tahlil etish, uni amaliyotda tatbiq qilish haqida o‘ylashga, fikr yu- ritishga undaydi.

Albatta oily o‘quv yurtlarida kurs ishlariga qo‘yiladigan talablar ilmiy va ijodiy jthatdan kasb-hunar kollejlarida bajariladigan kurs ishlaridan farqlanadi. Lekin ulami bajarishdan qo‘yiladigan maqsad umumiy.

Kurs ishining fanni mustaqil o‘rganishdagi muhim ahamiyati shundaki, talabalar adabiyotlar bilan ishlashni, ma’lumotlar to‘plash, ularni jadval, diagrammalarda tasvirlash, xulosa chiqarish hamda o‘tilgan masala yuzasidan o‘z fikrlarini bayon qilishga o'rganishadi. Ana shu jarayonda o'quvchi-talabalar o‘zlari induktiv va deduktiv uslublarni qo‘llab, alohida hodisa va voqealar asosida umumiy xulosa chiqarishni o‘rganadilar.
Kurs ishi o‘quvchi-talaba tomonidan tanlanadi. Uning hajmi 25—30 betga (standart yozuv qog'ozi bo‘yicha) mo‘ljallanadi. Bu mavzuni har tomonlama chuqur o‘rganib, o‘z qobiliyatini, fanni o‘zlashtirishdagi harakatini, intilishini ifodalash imkonini beradi.
Kurs ishiga kafedradan ilmiy rahbar tayinlanadi. U o‘quvchi- talabalarga kurs ishini tayyorlashda zarur maslahatlarni beradi:

• 
  kurs ishi mavzusi faqat darslik doirasida emas, balki qo‘shimcha adabiyotlar, shu mavzu bo‘yicha jurnal, gazetalardagi maqolalardan foydalanib yoziladi;
  
• 
  kurs ishida ilmiy izlanish elementlari, nazariy qoidalar, tajri- balar bilan yoritiladi;
  
• 
  ish bo‘yicha reja tuziladi, reja tarkibi: kirish, asosiy qism (yoritish kerak bo‘lgan masalalar), xulosadan iborat bo‘ladi;
  
• 
  kurs ishi rasmiy qabul qilingan shaklda bo‘lishi kerak, ya’ni biron bir muallifning fikri keltirilsa, jumlalar o‘zgartirilmay, qanday bo‘lsa shunday ko'chiriladi va qo‘shtirnoq ichiga olinadi, izoh beri- ladi. U sahifaning eng tagiga nomerlangan holda berilib, manba ko‘rsatiladi. Unda havola qilingan muallif, asar yoki maqolaning, nashriyotning nomlari, nashr qilingan yili beriladi;
  
• 
  matn mustaqil yoziladi. 0‘quvchi-talaba kurs ishi yozishda o‘rganayotgan adabiyotlardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko'chirmay, awal o'qib chiqib, tushunib, boshqalari bilan taqqoslab, so‘ngra o'zining fikrini bayon qilmog‘i lozim.