Д. Т. Абдукаримов

 
Барглар разеткаси (барглар тўплами) генлари.
Барглар тўпламини 
ифодалайдиган асосий белгиларга барг пластикасини катталиги ва ранги, уруғ 
палласи ва барг бандларининг ранги ҳамда турли аномалиялар (одатдагидан 
чекланишлар): кўп уруғ паллалилик, кўп бошлилик фасциация (поянинг қўнғир 
– қийшиқ ѐки лентасимон япалоқ бўлиб ўзгариши) ва албинизмликлар киради. 
Илдиз меваларнинг ва ўсимликларнинг ердан устки қисмининг рангини 
назорат қилувчи белгилар осонлик билан ажралиб туриши туфайли селекция 
жараѐнида маркер сифатида кенг фойдаланилади.
R – генини гипокотельнинг (уруғ палла ости) тус олишни (рангланиши) 
қанд лавлаги селекциясида қўллашни биринчи бўлиб Т.Ф. Гринько киритган. 
Гипокотельни тус олиш белгиси ҳар хил нав (линия) ларни дурагайлашдан 
олинган 
популяцияларнинг 
дурагайланиш 
даражаси 
ва 
анизоплоид 
дурагайларнинг плоидлилик ҳолатини аниқлашда фойдаланилади.
Яшил гипокотельли (rrrr) тетраплоид ўсимликларни гипокотели пушти 
рангли бўлган диплоидлар (RR) билан чатиштирилганда гипокотели оч жигар 
рангли (Rrr) триплоид ўсимликлар ҳосил бўлади. Улар ўсимликларнинг 
ранглари билан гомозиготалардан осонлик билан ажралиб туради. Лекин 
дурагайлигини фақат рецессив аллели (rr) бўйича гомозигота шаклларида 
аниқлаш мумкин. 
Қанд лавлагини топкросс усули билан комбинацион қобилиятини аниқлаш 
мақсадида қатор Европа мамлакатлари ва АҚШда тестер сифатида қизил 
баргли лавлагидан (Red tester, Rotblatt) кенг фойдаланилмоқда. 
Red tester ни қанд лавлагининг ўзидан чанглатилган (инцухт) линиялари 
билан эркин чангланишдан ҳосил бўлган уруглар экилиб дастлаб ривожланиш 
босқичида (униб чиқиш фазаси) дурагай бўлмаган ўсимликлар юлиб 
ташланади. Ҳосилни йиғиб олгандан сўнг комбинацион қобилиятига баҳо 
берилади. Ўзидан чангланган линияларга диаллел чатиштиришда умумий 
комбинацион қобилиятини ва Red Ll–li tester қўллаганда баҳолаш натижалари 
бир бирига яқин.