Д. Т. Абдукаримов

Селекцион материални баҳолаш усуллари. 
Беданинг хўжалик 
қимматлилиги асосан майдон бирлигидан олинадиган ўрим сони ва кўк 
массанинг ҳосили билан баҳоланади.
Ишлаб чиқаришга тавсия килинадиган навлар ҳар йили юқори ҳосил ва 
сифатли озиқали бўлишлиги учун уларни яратиш жараѐнида селекцион 
материални ҳосилдорлиги, маҳсулотни сифати, касаллик ва зараркунандаларга, 
ҳамда ноқулай иқлим шароитларга чидамлигига қараб баҳолаш керак.
Ҳосилдорликка 
қараб 
баҳолаш.
Беда 
навларининг 
хўжалик 
қимматлилигининг асосий кўрсаткичи бўлган ем ҳашак маҳсулотини 
ҳосилдорлиги ҳар бир делянка (майдончалари) дан ўрим пишиши даврида (10% 
га яқин ўсимликлар гуллаганда) чиккан массаси тўғридан – тўғри (бевосита 
усул) тарозида тортиш усули билан баҳоланади. Бундан ташқари 
ҳосилдорликни намуна богламлар олиш усули билан ҳам аниқлаш мумкин. 
Бунинг учун 2 кг га яқин кўк массали намуна боглам олиб доқадан ясалган 
халтачага солиниб, уша замотда тарозида тортилади ва куѐш нурлари 
тушмайдиган, яхши шамоллаб турадиган жойда (айвонча) куритиш учун осиб 
қўйилади. Ҳаво қуриш даражасига етказилгандан сўнг яна тарозида тортилади. 
Уруғнинг ҳосилдорлиги уруғликка колдирилган делянканинг тўлиғича 
майдонидан ѐки унинг бир қисмидан йиғиб олиниб тарозида тортиб 
аниқланади. Шу билан бир қаторда мева шаклланиш хусусиятини тахлил 
қилиши лозим. Бунинг учун ҳосилни йиғиб олишдан олдин ҳар бир делянка 
0,25 – 0,5 м
2
майдончалардан 3–4 қайтариқда намуна богламлар олинади. Бу 
богламлар гул тўпламли, гули бўлмаган ва ривожланмаган пояларга 
ажратилади. Гултўпламларнинг ҳаммаси санаб чикилиб ва тўлиғича пишган, 
пишмаган яшил ҳолатдаги ва гуллаб турганларига ажратиб олинади. Биринчи 
фракциядан фарқига қарамай 10 – 50 гул тумламлари танланади. Улар 

---

121 
таркибидан тўлиқ шаклланган ва пуч уруғларнинг сони ҳамда унинг тўлиқ 
шаклланган, 1000 та уруғнинг вазни аниқланади.