Д. Раҳматуллаева, У. Ходжаева, Ф. Атаханова

зеер
деб аталган.
XIX аср охирида 
чалпу
ўрнини маржонлардан ишланган 
чач уштук
эгаллайди. Бу турдаги тақинчоқлар қозоқларда 
шалпи,
Қозон татарларида 
чўлпи 
ва бошқирдларда 
сулпы
деб юритилган. 
Зирак–исирғалар – 
иймек
, 
кулол сойка
ўзининг турли хилда ишланиши, 
шаклларининг ҳар хиллиги билан ажралиб туради.
Қадимда шимолий қирғизлар орасида мураккаб шаклдаги кўкрак–
осилчоқ тақинчоқлари тарқалган ва безакларининг ўзига хослиги билан 
ажралиб турган. Бу тақинчоқлар 
сойко желбюрооч,
деб номланган. Унинг 
икки тури маълум: энг қадимгиси – сойко желбюрооч жуфт конуссимон 
шокилдалардан иборат; юқори қисми илгаксимон тақилмали бўлади.
Сойко желбюрооч 
– 
кундалик тақадиган тақинчоқ ҳисобланмайди. 
Сойко желбюроочни қиз–жувонлар тўй–ҳашам, байрамларда таққанлар. Бир 
неча маржон тизилган иплардан ташкил топган 
шуру 
бўйин тақинчоқларидан 
бири ҳисобланади.
Кўкрак тақинчоқларининг яна бир неча тури мавжуд: биринчисига 
қизлар тақинчоғи, маржонлардан тизилган кўкрак тақинчоғи – 
ала ташак 
киради. Кумушдан ишланган учбурчак ва тўртбурчак шаклдаги 
бойтумор 
ҳам шу жумладандир. Бойтумор ичида фақат тақинчоқлар эмас, балки 
"Қуръон" суралари ҳам сақланган. Бойтуморга орнамент–нақшлар чекилиб, 
безак берилган. Бу турдаги тақинчоқларни Ўрта Осиёнинг қозоқ, ўзбек, 
туркман, уйғур ва бошқа халқларида, ҳатто мўғулларда ҳам учратиш мумкин. 
Билерек 
билагузуги эса
 
маҳаллий усталар томонидан ишланиб, ҳозирги 
давргача аёллар тақинчоғи сифатида хизмат қилиб келмоқда. Қирғиз 
усталари яна