D. D. Safarova sport morfologiyasi



Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/173
Sana01.01.2022
Hajmi3,81 Mb.
#305373
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   173
Bog'liq
sport morfologiyasi

9. 
Egizaklar usuli 
dermatoglifika usuli  bilan birgalikda 
1875-
 
yilda  birinchi  marotaba  F.Galton  tomonidan  taklif  qilingan.  Bu 
usulning  mohiyatini  turli  olimlar  turlicha  baholashdi.  Masalan, 
Dj.Nil,  U.Shell,  K.Shtem  genetiklaming  fikricha  bu  usulning 
imkoniyatlari chegaralangan, psixolog V.Fridrix 
(1985) 
esa yuqori 
baholaydi.  Shuni  aytib  o‘tish  kerakki,  bu  usul  o‘z  vaqtida  odam 
genetikasi  o‘rganilganda  katta  ahamiyatga  ega  boigan.  Hozirgi 
zamon  genetikaning  imkoniyatlari  ancha  kengaygan  va  aniq 
tekshirish  usullari  bilan  boyigan.  Masalan,  odamning  genetik
16


kartasi  tuzilgan  va  bunday  «kartograflash»  usuli  yordamida 
odamning  barcha belgilarini  ifodalaydigan  genlaming joylashuvi 
aniqlangan.  Genetik  kartada  nafaqat  organizm  belgilarini  ifoda- 
lovchi  genlaming joylashuvi,  balki  ba’zi  bir jismoniy  sifatlar  va 
qobiliyatlaming  qaysi  genetik  tuzilmalarda  joylashganligi  ko‘r- 
satilgan.  «Kartograflash» usuli yordamida organizmning turli sifat 
va  belgilarining  irsiylanish  darajasini  aniqlash  tibbiyot,  antro- 
pologiya  va  sport  morfologiyasida  katta  ahamiyatga  ega.  Sport 
morfologiyasida  sport  tanlovi  o‘tkazishda  organizmning  qaysi 
belgilari yuqori darajada irsiy ifodalangan va muayyan sport turiga 
zarar bo‘lgan xos belgini aniqlab, uslubiy tavsiyanomalami bolalar 
va o‘smirlaga o‘z vaqtida berish mumkin.
Egizaklar usuli keynchalik olimlar tomonidan takomillashtirildi. 
Hozirgi kunda egizaklar usuli 2 yo‘nalishda qo‘llaniladi.
1.  Monozigota  va  dizigota  egizaklar  umumiy  populatsiyadan 
ajratilib, biri-biri bilan belgilarining o‘zgarish darajasi solishtiriladi. 
MZlar bitta otalangan tuxumdan rivojlanadi,  DZlar esa bir vaqtda 
otalangan ikki tuxumdan rivojlanadi va bir vaqtda tug‘iladi. DZlar 
oiladagi  oddiy  sibslar  (opa-singil,  aka-uka)  bir-biriga  o‘xshashi 
va  o‘xshamasligi  mumkin,  chunki  ulaming  umumiy  genlari  50% 
tengdir.  Tekshirishlaming  oxirgi  bosqichlarida  MZ  va  DZ  dan 
tuzilgan  nazorat  guruhlarda  muhit  omillari  va  irsiyatning  roli 
aniqlanadi va taqqoslanadi.
2.  Monozigotali  egizaklami  bir-biridan  ajratish,  alohida  tarbi- 
yalash  va  farqlanuvchi  (yoki  modellashtirilgan)  sharoitlarda  o‘s- 
tirish.  Bu  usul  yordamida  belgilaming  rivojlanishida  irsiyat  va 
muhitning nisbiy roli aniqlanadi. Monozigotali egizaklarda ayniqsa 
belgilaming  konkordantligi  (o‘xshashligi)  va  diskordantligi  (o‘x- 
shamasligi)ni tahlil qilish qulay, chunki MZlar otalanishdan so‘ng, 
zigotani maydalanish davrida ikkiga bo‘linishi bilan, har bir qismi 
bir-biridan  ajralib,  bachadon  devoriga  alohida  o‘mashib,  keyin- 
chalik mustaqil rivojlanadi.  Shuning uchun ikki  qismga bo‘lingan 
olma  kabi  MZlaming  genotiplariga  bir-biriga  to‘liq  o ‘xshashdir.
17


Turli  sharoitlarda  tarbiyalangan  egizaklarda  uchraydigan  farqlar 
muhit ta’sirining natijasi hisoblanadi.

Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish